Aan het gebit kun je de gezondheid aflezen. En ook vaak de leeftijd. Hoe stralend wit is het gebit van een jonge hond! Aan de andere kant is aan een gebit vaak ook af te lezen dat een hond op leeftijd is. Maar ook: een gebit is kwetsbaar. Er kan tandplaque ontstaan, gaatjes, het glazuur kan aangetast raken, wortels kunnen scheefgroeien net als de tanden en kiezen en door ruw spelen kan een kies of tand breken. Het lastige is dat we als eigenaar niet snel doorhebben dat er wat aan de hand is met het gebit. Een hond laat niet merken dat hij of zij pijn heeft. En z’n voedsel zal hij er zeker niet voor laten staan.
Toch is het heel belangrijk dat we wel alert zijn op de kwaliteit van het hondengebit. Ontstekingen in de bek kunnen zich uitbreiden, zelfs tot aan belangrijke organen als hersenen, hart, alvleesklier en nieren. Infecties hebben gevolgen voor het immuunsysteem, voedselinname en vertering. Een slecht gebit is dus een bedreiging voor de gezondheid van het hele dier.
In dit kennisbankartikel lees je over de bouw van het gebit en de risicovolle structuren die snel beschadigd kunnen raken. Ook lees je over de signalen die de hond afgeeft als hij last heeft van zijn gebit en over veelvoorkomende kwalen en klachten. Tot slot lees je over de verzorging, de do’s and don’ts en hoe je de conditie van het hondengebit kunt ondersteunen met de juiste bouwstoffen en supplementen. Tot slot delen we graag nog wat kruidenweetjes die goed van pas kunnen komen bij de verzorging van het gebit van jouw hond.
Kenmerken van het hondengebit
Drie weken na zijn geboorte komt bij een pup het melkgebit door. Tussen de 13 en 21 weken begint het wisselen naar een volwassen gebit. Grote rassen starten eerder met wisselen dan kleine rassen. De meeste honden hebben rond de zeven maanden hun volwassen gebit. Dat bestaat uit 12 snijtanden, 4 hoektanden, 16 premolaren (voorkiezen) en 10 molaren (kiezen). Het gebit is gebouwd voor het vangen (hoektanden) en verscheuren (knipkiezen) van prooidieren. Opvallend is dat de wortels van tanden en kiezen bij honden tweemaal zo groot zijn als de kroon. Ze lopen ook nog eens scheef. Dit is omdat er grote krachten op komen te staan als honden een prooi vasthouden. Dus zomaar een kies of tand trekken bij een hond is niet zomaar iets, dat is een hele operatie.
Het zijn de zenuwen en bloedvaten die zorgen dat een hond pijn ervaart als er iets mis is met het gebit. Als bij een hond, door welke reden dan ook, een tand of kies wordt uitgerukt dan gaan ook de bloedvaten kapot. Met spoed moet je hier wat aandoen.
Kwetsbaar tandglazuur
Het tandglazuur bij een hond is driemaal zo dun als bij de mens. Glazuur heeft een beschermende functie van het tandbot. In het tandbot (tandbeen, dentine) zitten kleine kanaaltjes met zenuwen. Deze zijn open. Hierdoor kunnen er gemakkelijk bacteriën binnendringen en ontstaan er ontstekingen. Ook warm en kou kan zorgen voor zenuwpijn.
Als pups in de tandenontwikkelingsfase een ziekte gepaard met koorts hebben doorgemaakt – diarree, kennelziekte, infectie – heeft dit een negatief effect op de ontwikkeling van het glazuur.
Ook als bij een pup door een beet of trauma een kies afbreekt, heeft dat door het stukgaan van de glazuurvormende cellen een negatief effect op de kwaliteit van het glazuur.
Het dunne tandglazuur is heel kwetsbaar en beschadigt snel. Vermijd daarom hard speelgoed en te harde kluiven en botten. T-rex botten of soepbenen zijn berucht. Ze kunnen zelfs leiden tot een fractuur.
Signalen dat er iets mis is met het gebit
Pijn of andere klachten aan het gebit worden vaak gemist bij honden. Dat komt voor een groot deel omdat een hond niet snel iets laat merken. Ook al ervaart de hond pijn, in de meeste gevallen zal hij gewoon door blijven eten.
Toch zijn er wel tekenen te zien dat een hond pijn of ander ongemak ervaart van zijn bek en gebit. Wees er vooral alert op, bij oudere honden.
Signalen:
- Speekselen, overmatig kwijlen
- Voedsel uit de mond laten vallen/ niet willen kluiven
- Eenzijdig kauwen
- Pijn (piepen, janken) bij geeuwen en kauwen
- Stinkende adem
- Zwellingen aan de kaak
- Wil niet dat de kop wordt aangeraakt
- Zweertjes en wondjes in tandvlees en zachte delen in de bek
Het belang van gebitscontrole
Als een hond gaat stinken uit zijn bek, ga dan zeker op zoek of er iets mis is met het gebit.
Zelf doen: een periodieke gebitscontrole – liefst wekelijks- is zeker aan te raden. Laat een pup om die reden al jong wennen dat je aan zijn bek en gebit mag komen. Dat voorkomt problemen later.
Zie je zwarte tandpunten, dan is er altijd wat aan de hand in de tand. Raadpleeg in dat geval direct de dierenarts. Blauwe plekken zijn vaak een uiting dat er een stomp trauma is geweest. Meestal door het opvangen van een bal of stok. In dat geval is het zaak te blijven controleren of het zich goed hersteld. Zo niet, ga dan naar de dierenarts. Zijn er bruine plekken of teruggetrokken tandvlees te zien, dan is er sprake van tandplaque, tandsteen of ontstoken tandvlees. Dit valt onder de noemer parodontitis. De ernst ervan bepaalt of je zelf het tij kan keren door een goede poetshygiëne, ander voedsel en supplementen, of dat de dierenarts eraan te pas moet komen. Controleer tot slot altijd de stand van de tanden. Soms kunnen de scherpe (hoek)tanden in de kaak erboven of onder drukken en leiden tot wondjes of zelfs perforaties.
Veel voorkomende kwalen en klachten
Mogelijk weet je uit eigen ervaring wel hoe vervelend kiespijn of een ontsteking in de mond is. Denk dan eens aan een dier, dat niets kan zeggen, en soms jarenlang met dit soort problemen rondloopt. De kwaliteit van leven van zo’n dier gaat hierdoor enorm achteruit. Iedere eigenaar heeft de morele plicht om hier iets aan te (laten) doen.
Tandplaque en tandsteen
Herken je aan bruine plekken en is een teken dat het glazuur is aangetast. Vaak komt dat door het eten van koolhydraten uit granen, dat veelal in brokken zit. Het zetmeel slaat neer op de tanden. Omdat honden niet over de enzymen in het speeksel beschikken die zetmeel afbreken, blijft het op de tanden zitten. Ook suiker- en eiwitverbindingen in brokken kan letterlijk gaan plakken. Er ontstaat tandplaque. Door verkalking van de tandplaque ontstaat er tandsteen en wordt het tandbot aangetast. Dit kan leiden tot ontstekingen, gaatjes en tandvleesontsteking. Door het ruwe oppervlak van de tanden en kiezen kunnen er pijnlijke zweertjes in de bek ontstaan.
Door goed poetsen en door het laten aanbrengen van een laagje over de tand (sealen) door de dierenarts kan dit proces worden tegengegaan of vertraagd. Hierdoor maakt de hond weer nieuw tandbot aan. Honden die regelmatig grote stukken vlees en botten eten, hebben vaak nog op late leeftijd een blinkend schoon gebit. Bovendien hebben harde botten een reinigende werking. Wel met mate vanwege het risico op slijtage van het hondengebit.
Ontstekingen en parodontitis
Tandsteen is een ideale voedingsbodem voor bacteriën die leiden tot parodontitis. Parodontitis is een verzamelnaam van ontstekingen rondom tanden en kiezen. Het ontstaat doordat er bacteriën groeien in de voedsel- en speekselresten onder de tandvleesranden. De ontsteking veroorzaakt de afbraak van het bot dat de tand op zijn plaats houdt. Je herkent dit aan het zogenaamde terugtrekkende tandvlees.
Parodontitis is een veel voorkomende ziekte, ongeveer 85% van de volwassen honden lijdt eraan. Omdat de mondslijmvliezen zeer sterk doorbloed zijn, verspreiden bacteriën zich gemakkelijk door het hele lichaam, waarbij ze zich gemakkelijk nestelen in lever, nieren, hartkleppen en gewrichten. Niet-aangeboren hartklepafwijkingen bijna altijd het gevolg van ontstekingen in het tandvlees! Voorkomen is beter dan genezen, dus zorg voor een goede bek- en gebitshygiëne.
Trauma
Ruw spelen, bal of stok vangen, kluiven op te harde botten geven risico op het ontstaan van stompe trauma’s of zelfs een fractuur van de tand of kies. Deze zijn niet altijd direct zichtbaar, maar kunnen voor grote problemen en pijn zorgen. Een dierenarts zal beoordelen hoe dit te behandelen.
Ziekten die problemen in de bek kunnen veroorzaken
Honden met ernstige gebits- en mondholteproblemen zouden eigenlijk altijd op de volgende kwalen onderzocht moeten worden:
- Suikerziekte of diabetes
Bij suikerziekte gaat het glucosegehalte van het speeksel flink omhoog. Hierdoor zien allerlei, op zichzelf onschuldige, bacteriën hun kans schoon om flink te groeien. Omdat suikerziekte ook de afweer van het dier vermindert kunnen er gemakkelijk ontstekingen ontstaan in de mondholte. - Schildklierproblemen
Een verminderde schildklierfunctie (hypothyreoïdie) leidt ook vaak tot gebitsproblemen. Een te geringe schildklierfunctie uit zich door traagheid/sloomheid, vetzucht, huidproblemen en verminderde weerstand tegen infecties. - Allergieën en huidproblemen
Allergieën en jeuk kunnen maken dat een dier op zijn vacht gaat kauwen. De haren die zo worden losgetrokken kunnen zich ophopen in de rand van het tandvlees en zo infecties veroorzaken. De haren kunnen ook leiden tot versnelde slijtage van tanden en kiezen. - Nierziekten
Nierproblemen kunnen leiden tot gebitsproblemen door ontkalking van het bot en de tandkassen. Bovendien vergroot het de kans op het ontstaan van zweren in de bek.
Hoe houd je het gebit schoon en gezond?
- Geef je hond af en toe botten met grote stukken vlees te eten. De botten schrapen de tanden schoon en het vlees heeft een flossende werking. Pas op met te harde botten vanwege het risico op slijtage.
- Wees terughoudend met het geven van dentasticks en soortgelijke kauwsticks. Ze doen wel iets, maar niet veel en honden worden er dik van. Bovendien zitten ze vol met zetmeel!
- Maak van poetsen een goede gewoonte. Zo houd je het tandglazuur in goede conditie.
- Liefst elke dag en alleen de buitenzijde gedurende twee minuten. Dat kun je gewoon met een microvezeldoekje doen. Poetsmiddelen zijn niet nodig.
- Vermijd te harde botten (T-rex, soepbot) en hard speelgoed. Kies liever voor rubberen speeltjes. Tennisballen (zand) schuren het glazuur kapot.
- Wees voorzichtig met spelen met bal en stokken.
- Controleer het gebit elke week op beschadigingen, tandplaque, fracturen en ontstekingen.
Wanneer je vermoed dat er iets is met het gebit – tandsteen, ontstekingen, fractuur – raadpleeg dan een dierenarts voor de beste behandeling. Laat het er in ieder geval niet bij zitten. Een hond heeft er meer last van dan hij laat zien.
Ondersteunen met supplementen
Dagelijks een scheutje Omega-3 met geconcentreerde EPA- en DHA-vetzuren over het voer bevordert een gezond gebit omdat het ontstekingen tegen gaat. Bij katten is wetenschappelijk bewezen dat Omega-3 een positief effect heeft bij ontstekingen in de bek. Lees het hier
Tot slot: een paar leuke kruidenweetjes voor een gezond gebit
Kurkuma
Bevat curcumine. Dat is een stof die ontstekingsremmende en antibacteriële eigenschappen heeft. Die helpen om de tandplak van tanden te verwijderen. Ze voorkomen bovendien dat de bacteriën zich vermenigvuldigen. Zo verlichten ze ook de ontsteking. Maak met water en Kurkuma een pasta en breng het aan op het tandvlees. Haal het na 5 minuten eraf. Herhaal dit tweemaal per dag.
Tijm
De antibacteriële bestanddelen in tijm kunnen helpen om ontstekingen te behandelen. Bovendien houden ze het bloeden tegen.
Geranium
Heeft ook een antibacteriële werking en kan helpen om tandplak te verwijderen. Bovendien gaat het de vermenigvuldiging van bacteriën tegen waardoor het beschermt tegen tandvleesontsteking.
Aloë vera, honing en waterstofperoxide
Een pasta met Aloë vera, honing en waterstofperoxide reinigt de bek grondig en heeft een ontstekingsremmende werking. Bovendien werkt het verzachtend op pijn en vermindert het bloedingen.
Bronnen
• Lezing Frans Knaake, specialist tandheelkunde & kaakchirurgie bij opleiding ‘Pijn bij honden’ – mei 2018
• Boek: ‘Voer voor carnivoren’ van holistisch dierenarts Tannetje Koning – 2013. Uitgeverij Aspekt
• Tom Lonsdale. Zijn boek Zijn boek ‘Raw Meaty Bones Promote Health’ is het eerste standaardwerk over de natuurlijke behandeling en preventie van gebitsproblemen.
• Website dierenkliniek Den Heuvel