De Latijnse naam van deze plant zou afgeleid zijn van de Griekse held Achilles die in de Trojaanse oorlog het duizendblad gebruikte om de wonden van zijn soldaten te verzorgen. In vroeger tijden diende het duizendblad als een soort“eerste-hulp” plant om wonden te verzorgen, in Engeland noemt men deze plant dan ook wel “bloedneus”. De naam millefolium verwijst naar de bladrand die heel fijn verdeeld is en vele insnijdingen heeft: mille (duizend) folium (blad). Het duizendblad is geen onbekende in Nederland. Het is een zeer snel groeiende plant die vooral in bermen, langs snelwegen, dijken en grasgronden voorkomt. De groengrijze bladeren hebben wel iets weg van varenbladeren. Bijzonder aan deze plant is dat op kalkrijke grond vooral witte bloemen voorkomen en op zure gronden de lichtroze. Beide soorten bevatten azuleen, één van de meest werkzame bestanddelen van de plant.

Volksgeneeskunde

John Gerard schreef in 1597 “de meeste mensen zeggen dat kauwen op de bladeren, vooral als ze groen zijn, een remedie is bij kiespijn”.Traditioneel gezien gebruikte men de plant bij griep, verkoudheid, diarree, dysenterie, bloedneuzen, amenorroe, trombose doorbloedingsstoornissen, spijsverteringsklachten, urineweginfecties en hypertensie. De opvallende donkerblauwe etherische olie verkrijgt men door stoomdistillatie van de bloemen. De olie vond zijn toepassing als ontstekingsremmend middel bij griep en verkoudheid. Tegenwoordig voegt men duizendblad vanwege de bitterstof als “smaakmaker” nog wel eens toe aan alcoholische dranken.

Werkzame bestanddelen

Etherische olie (tot 40% chamazuleen), flavonoïden als apigenine en rutine, looistoffen, bitterstoffen (proazulenen), isovaleriaanzuur, asparagine, salicylzuur, sterolen, cumarinen

Werkingsmechanisme

De bloemen worden het meest gebruikt, deze bevatten een groot aantal geïdentificeerde etherische oliën waaronder azuleen, chamazuleen en thujon. Azuleen beschouwt men in algemeen als de belangrijkste component. In de diverse soorten komt azuleen in wisselende hoeveelheden voor. De verse plant bevat geen azuleen, azuleen komt pas vrij tijdens stoomdistillatie van de olie uit onstabiele precursors die men proazulenen noemt.
Met het duizendbladextract zijn verschillende dierstudies gedaan waarin wetenschappers onder andere een ontstekingsremmende werking aantoonden. Deze ontstekingsremmende werking schrijven zij toe aan de azuleenconcentratie. Bij muizen constateerden zij tevens een diuretische werking, al bleek wel de dubbele dagdosis nodig te zijn om dit effect te bereiken, in vergelijking met de hoeveelheid die nodig is voor de ontstekingsremmende werking.

Daarnaast hebben studies plaatsgevonden waarin antibacteriële en antimicrobiële eigenschappen werden aangetoond tegen onder andere Stafylokokkus aureus, Escherichia coli, Bacillus subtillus, Shigella sonnei en Shigella flexneri. Wetenschappers schrijven de antimicrobiële werking toe aan sesquiterpeenlactonen, waaronder azuleen en chamazuleen. Flavonoïden blijken vooral een spasmolytisch effect te hebben, hoewel dit effect gewoonlijk door azuleen tot stand wordt gebracht. De looistoffen zijn voornamelijk werkzaam als adstringens.

Contra-indicaties

Duizendblad kan allergische reactie veroorzaken bij daarvoor gevoelige personen, vooral bij mensen met een reeds bestaande overgevoeligheid voor leden van de composietenfamilie. Zij kunnen ook beter het drinken van kruidenthee met duizendblad vermijden. Excessieve hoeveelheden kunnen interfereren met bestaande anticoagulantia en bloeddrukverhogende of -verlagende geneesmiddelen. Daarnaast zijn sedatieve en diuretische effecten mogelijk. Gebruik tijdens zwangerschap wordt ontraden. Duizendblad staat bekend als een abortivum, het kan bovendien de menstruatiecyclus beïnvloeden.

Bijwerkingen

Allergische reacties als contactdermatitis door het gebruik van duizendblad worden al sinds 1929 in de literatuur genoemd. De allergische reacties op sesquiterpeenlactonen worden uitvoerig in studies beschreven. Daarnaast menen enkele auteurs dat de plant fotosensibel is.

Namen: Duizendblad (Nederlands), Millefeuille (Frans), Yarrow (Engels), Schafgarbe (Duits). Een algemeen voorkomende vaste plant met een veelzijdige werking. De inhoudstoffen kunnen nogal verschillen volgens de groeiplaats. De hele, bovengrondse, bloeiende plant wordt geoogst (blad, bloem en stengel).

Inhoudsstoffen van Achillea millefolium

• Bitterstoffen zijn vooral sesquiterpeenlactonen o.a. achilline
• Etherische olie (1%) met vooral het blauwkleurende cham-azuleen 10-20 %, zoals we dat ook vinden in de Echte kamille, maar ook met kamfer, beta-pineen en 1,8-cineol, een stof die we ook kennen van eucalyptus.
• Flavonglycosiden: apigenine, luteoline, zoals in Echte kamille
• Minerale zouten: kalium, fosfor, enz.
• Looistoffen (tanninen) met een bloedstelpende, adstringerende werking
• Alkamides met prikkelend effect in de mond, zoals in Rode zonnehoed
• Fytosterolen, plantaardige sterolen verwant aan cholesterol
• Stoffen zoals sesquiterpeenlactonen met een anti-inflammatoire werking, 'cortisone-like' maar zonder nadelen?

Werking van Achillea millefolium

• Spasmolytische, krampwerende werking vooral op maag, bloedvaten en baarmoeder (e.o., apigenine en luteoline)
• Antiflogistische, ant-inflammatoire werking
• Amarum, stomachicum, maagversterkende en eetlustbevorderende werking (bitterstoffen)
• Bloedstelpend en wondgenezend, samentrekkend, versterkend vooral op de kleine bloedvaten, de capillairen
• Nevenwerkingen: huiduitslag urticaria, vooral door het aanraken van verse planten bij daarvoor gevoelige mensen

Voornaamste medicinale toepassingen

• bloedingen: verwondingen, bloedende aambeien
• menstruatieproblemen, vooral te sterke en te pijnlijke bloedingen
• reumatische aandoeningen, gewrichtsontstekingen
• gebrek aan eetlust, slechte vertering, maagproblemen

Bereidingswijze en kruidenmengsels

• Duizendbladkruid 50% + Herderstasje 25% + Echte kamille 25% bij menstruatieklachten
• Duizendblad 25% + Moerasspirea 50% + Echte sleutelbloem 25% bij reumatische klachten
• Duizendguldenkruid 50% + Duizendblad 25% + Pepermunt 25%: gebrek aan eetlust, slechte vertering, misselijkheid