Choline is een essentiële voedingsstof die meestal wordt ingedeeld bij het vitamine B-complex. Het wordt ook wel een halfvitamine genoemd, omdat choline in geringe mate door het lichaam kan worden aangemaakt, maar de productie bij de meeste mensen niet toereikend is. Opname uit de voeding is dus in veel gevallen essentieel.
komt in alle natuurlijke vetten voor en is alomtegenwoordig in, voornamelijk dierlijke, voeding. De rijkste bronnen zijn eieren, lever en ander orgaanvlees, soja en vet vlees. Desondanks zijn deficiënties niet ongebruikelijk. Een reden hiervoor is bijvoorbeeld dat veel mensen in een poging hun gewicht te beheersen afzien van de consumptie van voedingsmiddelen die rijk zijn aan natuurlijke vetten. Het gebruik van alcohol en een suikerrijke voeding hebben bovendien een negatief effect op de cholinewaarden. Daarnaast hebben zwangere vrouwen een sterk verhoogde behoefte aan choline.
Ook bij voeding die slechts in beperkte mate methylgroepen levert, kunnen choline en zijn metabolieten essentieel zijn. In dit verband zijn bijvoorbeeld vegetariërs en veganisten een risicogroep. Tot slot zijn er veel mensen die genetische polymorfismen hebben, waardoor hun behoefte aan choline hoger is. Al met al komt slechts een fractie van de mensen aan zijn dagelijks aanbevolen hoeveelheid choline. Dit heeft zijn weerslag op de gezondheid.
WERKING
chemisch opzicht is choline een ammoniumzout waaraan drie methylgroepen zijn te onderscheiden. Deze methylgroepen spelen een belangrijke rol in de methioninestofwisseling. Choline is in alle weefsels aanwezig als essentieel onderdeel van fosfolipiden. Het lichaam slaat het niet op in één bepaald weefsel maar het komt in relatief hoge concentraties voor in essentiële organen zoals hersenen, lever en nieren. De placenta van zwangere vrouwen is een andere plek waar veel choline wordt opgeslagen. Hier heeft het vooral de vormen fosfatidylcholine en sphingomyeline, stoffen die belangrijk zijn voor een goede ontwikkeling van de foetus.
Choline en zijn metabolieten hebben een hoofdfunctie in onder andere de volgende fysiologische processen:
● Structurele integriteit en signaalfunctie van celmembranen:Structurele integriteit en signaalfunctie van celmembranen:Structurele integriteit en signaalfunctie van celmembranen:Structurele integriteit en signaalfunctie van celmembranen: Choline vormt een onderdeel van fosfatidylcholine, een belangrijk structureel onderdeel van het biologische membraan. Het is een voorloper van ceramide, dat een rol speelt bij het transport van zenuwimpulsen door de celmembraan heen. Fosfatidylcholine is bovendien essentieel voor het transport van vet en cholesterol in de vorm van VLD. (Very Low Density Lipoprotein) vanuit de lever. Het lichaam gebruikt choline om lecithine aan te maken, een emulgator die een vetregulerende werking heeft en tegengaat dat cholesterol zich in de aderen vastzet.
Cholinergische neurotransmissie: Choline is een precursor van de neurotransmitter acetylcholine. Het versnelt de aanmaak en vrijmaking van acetylcholine in de zenuwcellen. In het perifere zenuwstelsel activeert acetylcholine de spieren, terwijl het ook de belangrijkste neurotransmitter is binnen het parasympatisch zenuwstelsel, het systeem dat ervoor zorgt dat het lichaam in een toestand van rust en herstel kan komen. Het stimuleert de spijsvertering alsmede de aanmaak van glycogeen, waarin overtollig glucose uit het bloed wordt opgeslagen. Daarnaast vervult acetylcholine een belangrijke functie bij leerprestaties, kortetermijngeheugen, opwinding en het beloningssysteem in de hersenen.
● Bron methylgroepen: Choline is een belangrijke bron van methylgroepen, voornamelijk in de vorm van zijn metaboliet betaïne. Samen met folaat en cobalamine is het een belangrijk co-enzym voor de hermethylering van homocysteïne tot methionine in de methioninecyclus. Homocysteïne is een in hoge concentraties giftig stofwisselingsproduct van het aminozuur methionine. Een verhoogd homocysteïnegehalte is slecht voor hart en bloedvaten, hersenen, gewrichten en botten. Ook wordt het geassocieerd met beroertes. Daarnaast is methylatie cruciaal voor het aan- en uitschakelen van genen, voor de overdracht van boodschappen tussen cellen en de regeneratie van zenuwen.
INDICATIES
Astma
Er bestaat goed wetenschappelijk bewijs dat choline, in combinatie met reguliere astmamedicatie, de ernst en duur van astmasymptomen verder vermindert dan mogelijk is met medicatie alleen. Hierdoor kan er mogelijk minder van het desbetreffende astmamedicijn worden voorgeschreven. Daarbij zouden hogere adjuvante doseringen choline meer effect hebben dan lagere.
Perinataal
is buitengewoon belangrijk dat zwangere vrouwen voldoende choline binnenkrijgen. De Amerikaanse Food en Drug Administration (FDA) eist zelfs dat choline wordt toegevoegd aan zuigelingenvoeding die niet gemaakt is van koemelk. Reden is dat onvoldoende inname van choline tijdens de zwangerschap, net als een tekort aan foliumzuur, de kans aanmerkelijk vergroot op het ontstaan van neurale buisdefecten en bijvoorbeeld een groef in de bovenlip (hazenlip). Bovendien kan een tekort een negatieve invloed hebben op het geheugen van het kind na de geboorte, en kan het hartafwijkingen veroorzaken. Extra toediening van choline rondom en tijdens de zwangerschap kan belangrijke langetermijneffecten hebben op geheugen, leervermogen en aandachtsvermogen van pasgeborenen.
Cholesterol
Wanneer er zich onvoldoende fosfatidylcholine in de lever bevindt, worden vet en cholesterol niet afgevoerd, waardoor ze opstapelen in de lever. Een tekort aan choline kan dus leiden tot leververvetting en leverschade. Met methotrexaat samenhangende niet-alcoholische leververvetting kan zelfs worden omgekeerd door toediening van choline. Methotrexaat is een onderdrukker van het afweersysteem en ontstekingsremmer die bijvoorbeeld wordt ingezet bij reuma, multiple sclerose, de ziekte van Crohn en astma. Als ‘biotransformator’ is de lever het belangrijkste methyleringsorgaan. Uit onderzoek van choline-expert professor Zeisel blijkt dat methyldonoren zoals choline een belangrijke invloed hebben op de methylering van genen die voor leververvetting en -fibrose kunnen zorgen. Of deze ziektebeelden tot uiting komen, is deels afhankelijk van het ‘aan-
uitzetten’ van de genen die hiervoor verantwoordelijk zijn. Dit epigenetische mechanisme van choline speelt daarmee een wezenlijke rol bij het voorkomen van leververvetting en -fibrose.
en alzheimerHersenatrofie en alzheimerHersenatrofie en alzheimerHersenatrofie en alzheimer. Er wordt aangenomen dat voldoende hoge concentraties van choline de hersenen beschermen tegen leeftijdsgerelateerde cognitieve achteruitgang en bepaalde vormen van dementie, waaronder alzheimer. De reden is mogelijk dat voldoende hoge doseringen choline neuronen, hersenvolume en neuronale transmissies kunnen bewaren. In een dubbelblinde studie werden patiënten met een vroeg stadium van dementie van het alzheimertype gedurende zes maanden met 25 gram/d fosfatidylcholine behandeld. Daarbij werden bescheiden verbeteringen gezien vergeleken met placebo op diverse geheugentests.
behoud van neurologische paden die gerelateerd zijn aan geheugen spelen mogelijk een rol bij de preventie van negatieve veranderingen in de fysieke vorm van de hersenen die tot alzheimer leiden. Diverse onderzoeken wijzen uit dat farmacologische hoeveelheden choline klinisch effectief kunnen zijn bij ouderen met cognitieve problemen, slecht geheugen en alzheimer in een vroeg stadium. Tevens blijkt uit onderzoek dat bij deze groep betere geheugenprestaties (visueel en verbaal) gerelateerd zijn aan een hogere inname van choline.
stof hyperintensiteiten (WMH’s) komen voor bij 90 procent van alle personen met vasculaire dementie en alzheimer. Vasculaire dementie wordt gekenmerkt door het afsterven van hersengebieden ten gevolge van een verstoorde bloedtoevoer. Uit onderzoek is gebleken dat personen met een hoger gehalte aan WMH’s een significant slechtere cognitieve functie en meer hersenatrofie hebben. Onderzoek heeft aangetoond dat er een omgekeerde relatie bestaat tussen choline-inname en het volume van WMH’s: hoe meer choline werd ingenomen, hoe kleiner het volume WMH’s.
Hart- en vaatziekten
verhoging van ontstekingsmarkers in het bloedserum is één van de belangrijkste risicofactoren voor de ontwikkeling van atherosclerose en hart- en vaatziekten. Uit epidemiologisch onderzoek blijkt dat er een verband bestaat tussen langdurige inname van choline en een verminderd risico op overlijden ten gevolge van hart- en vaatziekten. De achterliggende reden is dat choline ontstekingen en andere risicofactoren van hart- en vaatziekten doet afnemen.
Tardieve dyskinesie
dyskinesie komt vooral voor bij patiënten die gedurende langere tijd met antipsychotica behandeld zijn. Het is een bewegingsstoornis waarbij onvrijwillige bewegingen optreden van onder andere tong, lippen, gezicht en de romp. De oorzaak ligt in een verstoring van de neurotransmissie op het niveau van de cholinergische interneuronen in het striatum, een gebied in de grote hersenen. De bekendste functie van het striatum is de rol in het plannen en moduleren van beweging. Hoge doses choline (meerdere grammen) worden gebruikt om cholineniveaus in de hersenen boven normale waardes te krijgen, wat de aanmaak van acetylcholine in de zenuwuiteinden bevordert. Hierdoor nemen de symptomen van dyskinesie af. Choline, maar ook andere vitaminen en antioxidanten, worden daarom tegenwoordig vaker als adjuvante therapie ingezet bij behandeling met antipsychotica van bijvoorbeeld psychose en schizofrenie.
Bipolaire stoornis
Er is beperkt bewijs dat patiënten met bipolaire stoornis en snel wisselende stemmingen baat hebben bij toediening van choline.
CONTRA-INDICATIES
Choline wordt als veilig beschouwd en wordt over het algemeen goed verdragen. Gebruik van choline dient vermeden te worden indien men overgevoelig of allergisch is voor choline, lecithine, fosfatidylcholine of producten die deze substanties bevatten.
BIJWERKINGEN
Bij mensen met de zeldzame stofwisselingsziekte trimethylaminuria kan het gebruik van choline een sterke visachtige lichaamsgeur veroorzaken.
INTERACTIES
Voorzichtigheid met bloeddrukverlagende medicatie wordt aangeraden.
SYNERGISME
Dankzij zijn stimulerende effect op de hersenfunctie vormt choline een goede synergistische combinatie met DHA en andere omega-3-vetzuren. Op het gebied van de homocysteïnestofwisseling gaat choline een goede samenwerking aan met de vitamines B6, B12 en foliumzuur.