Sinds mensenheugenis wordt de Kurkuma, de geelwortel, in India, Zuid-China en andere tropische en subtropische landen gekweekt. Men vermoedt dat de geelwortel oorspronkelijk uit Oost-Indië komt, maar zeker weet men dit niet omdat de plant nooit in het wild is aangetroffen. De plant lijkt qua bloei- en groeiwijze erg op gember en is hier ook familie van (Zingiberaceae). De geelwortel kan ongeveer 1 meter hoog worden. Uit de wortelstok ontspringt een bundel bladeren en een bloemsteel met een 20 cm lange bloeiwijze. Net als bij de gemberplant ontwikkelen zich onder de grond zijwortels met knolachtige verdikkingen. De geelwortel groeit het beste in vochtige, warme gebieden. Als de bloemen in december en januari verwelken, graaft men de ondergrondse delen uit. De knollen en de wortelstok worden gescheiden van de zijwortels. Vervolgens dompelt men ze in kokend water en legt ze in de zon te drogen. Door het drogen in het zonlicht krijgen de ondergrondse delen een gele kleur: de kleurstof uit de kliercellen wordt door het broeien in de zon over de wortelstok en knollen verdeeld. Na het drogen vermaalt men de wortelstokken tot een poeder dat de naam “curcumine” of “curcuma” krijgt. Onder de naam “geelwortel” wordt de poeder vervolgens verkocht.

Soorten

Er bestaan verschillende soorten Curcuma. Naast Curcuma longa -de echte geelwortel- bestaat er een Curcuma xanthorrhiza (Temoe Lawak, Javaanse Curcuma wortel, bittere Curcuma wortel) en een Curcuma zedoaria (Zedoar wortel). De Nederlanders brachten de Curcuma xanthorrhiza mee naar Europa waar het de bekende naam “Temoe Lawak” kreeg. De Curcuma zedoaria komt uit de Himalaya, men gebruikt daar de bladeren van plant als salade.
Volgens Van Hellemont geniet de Curcuma xanthorrhiza de voorkeur daar deze soort door een hogere concentratie aan etherische oliën een sterkere cholagogische en choleretische werking zou hebben dan de Curcuma longa. Hij stelt dat de Curcuma longa eerder van culinaire betekenis is en de Curcuma zedoaria meer als een maagmiddel moet worden gezien. Onderzoeken tonen echter aan dat de Curcuma longa wel degelijk krachtige cholagoge en choleretische eigenschappen bezit naast een groot aantal andere farmacologische eigenschappen welke in de xanthorrhiza nog niet zijn aangetoond. De monografie van de WHO betreft dan ook terecht de Curcuma longa en beschrijft zijn werkingen als hepatoprotectivum (levercel bescherming), antioxidant, ontstekingsremmer,  en zijn antibacteriële- en fungicide eigenschappen (schimmeldodend).

Volksgeneeskunde

De geelwortel is in de Indiase keuken een belangrijke smaakmaker, geelwortel is één van de hoofdbestanddelen van kerrie. Geelwortel geeft niet alleen een mooie, diep gele kleur aan de gerechten (populair bij rijst), maar bevordert bovendien door de licht bittere smaak de vertering ervan.

Naast de waardering om de culinaire toepassingen wordt de geelwortel ook al heel lang gebruikt bij de behandeling van lever- en galproblemen, geelzucht en algemene spijsverteringsklachten. Ook pasten mensen de plant vanwege zijn ontstekingsremmende eigenschappen in de volksgeneeskunde toe bij artritis.

Curcuma is verrassend veelzijdig

Curcumine, het belangrijkste bestanddeel van het specerij curcuma, is een goede kanshebber voor het predicaat panacee: een (wonder)middel dat als oplossing voor alle kwalen kan dienen. In honderden preklinische studies zijn uiteenlopende gezondheidsbevorderende effecten van curcumine blootgelegd. het aantal humane klinische studies met curcumine is beperkt; meer onderzoek is nodig om te zien of de geneeskrachtige eigenschappen van curcumine (waaronder de antioxidatieve, ontstekingsremmende en anticarcinogene activiteit) na orale inname voldoende tot uitdrukking komen en welke dosis daarvoor nodig is. curcumine is een veelbelovende fytonutriënt voor de preventie en behandeling van uiteenlopende aandoeningen zoals atherosclerose, cataract, reuma, galstenen, maagzweren, inflammatoire darmziekten, kanker, depressie en dementie.

Specerij en fytotherapeuticum

De wortel van curcuma longa (aziatische geelwortel, curcuma), een plant die tot de gemberfamilie behoort, is een geliefde en veelgebruiktespecerij in de oosterse keuken. het geeft (curry)gerechten een mild bittere smaak en diepgele kleur. De Indiase bevolking consumeert dagelijks2-2,5 gram gedroogde geelwortel (met 60-200 mg curcuminoïden); westerlingen gebruiken beduidend minder curcuma in het eten. De monografieën die de Wereldgezondheidsorganisatie en Kommission E aan curcuma hebben gewijd, adviseren curcuma bij (functionele) dyspepsie, galblaasdisfunctie (galstase, lithogene gal), ulcus pepticum, gebrek aan eetlust en reumatoïde artritis [1,2]. De aanbevolen dosis is 1,5-3 gram curcuma per dag; doses tot 8 gram per dag zijn voorgeschreven bij maag- en duodenumzweren. vereiste is dat het product minimaal 3% curcuminoïden en 4% etherische oliën bevat.

Eigenschappen curcumine

In honderden in-vitro en dierstudies zijn geneeskrachtige eigenschappen van curcumine vastgesteld; diverse reviews beschrijven de cellulaire, moleculaire en biochemische werkingsmechanismen van curcumine [3,5-9]. Kort samengevat: curcumine heeft antioxidatieve, ontstekingsremmende, immunomodulerende, antimutagene, anticarcinogene, wondhelende, lipidenverlagende, ontgiftende, leverbeschermende, ontkrampende, neuroprotectieve, spijsverteringsbevorderende, anti-angiogenese en antimicrobiële eigenschappen [1,3-7,10-12].

De praktijk

Veel klinisch onderzoek is nodig om, afhankelijk van het beoogde effect, de effectieve (preventieve, therapeutische) dosis van curcumine vast te stellen. voor ontstekingsremming, neuroprotectie en preventie van atherosclerose is minder nodig dan voor (preventie van) kanker. curcumine heeft een matige biologische beschikbaarheid na orale inname door een snelle conjugatie in darmen en lever tot curcumineglucuronides en -sulfaten of reductie tot hexahydrocurcumine. tussen 40 en 85% van het curcumine verlaat het maagdarmkanaal met de ontlasting [3,7,8]. Voor een lokaal effect (in het maagdarmkanaal) is dit prima; er zijn aanwijzingen dat oraal toegediende curcumine accumuleert in weefsels van het maagdarmkanaal. Uit studies is ook gebleken dat curcumine systemische effecten heeft in een relatief lage dosis; een dosis van 20 mg curcumine bijvoorbeeld heeft een significant effect op de galblaascontractie en serumlipidenperoxidatie. Curcumine verdwijnt snel uit de bloedcirculatie, maar passeert ook gemakkelijk de bloedhersenbarrière en kan daar in een relatief lage concentratie werkzaam zijn. Daarbij is onvoldoende bekend over de biologische activiteit van curcuminemetabolieten. Om de intestinale opname te verbeteren, wordt curcumine wel gecombineerd met bromelaïne of piperine (uit zwarte peper) [3,9,70].

Werking

Etherische oliën (2-7%) bestaande uit 60% sesquiterpenen met p-tolymethylcarbinol, turmeron, aturmeron, atlanton en zingibereen; oranje kleurstoffen als curcumine (1,5-5.4%), monodesmethoxycurcumine (0.8%), didesmethoxycurcumine (0.5%).

Hoewel de etherische oliën met mono- en sesquiterpenen zeker bijdragen aan de geneeskrachtige werking van curcuma, zijn vooral de geeloranje curcuminoïden verantwoordelijk voor de heilzame effecten van curcuma. curcuminoïden zijn niet-vluchtige, vetoplosbare polyfenolen (dicinnamoylmethaanderivaten); 75-80% ervan is curcumine (curcumine I /diferuloylmethaan), de rest bestaat uit curcumine II (demethoxycurcumine) en curcumine III (bisdemethoxycurcumine) [3,4]. het meeste onderzoek richt zich nu op curcumine; door gebruik te maken van curcuma-extracten met een zeer hoog gehalte aan curcumine (90-95%) kunnen aanzienlijk sterkere effecten worden bereikt dan met onbewerkte curcuma (dat 2-9% curcumine bevat).

Werkingsmechanisme

De volksgeneeskundige toepassingen blijken heel nauw aan te sluiten met wetenschappelijk onderzoek dat de afgelopen jaren heeft plaats gevonden naar het werkingsmechanisme van de plant. De belangrijkste werkzame bestanddelen zijn het curcumine en de etherische oliën. De monografie van de WHO en Van Hellemont geven aan dat cholagoge en choleretische eigenschappen van de geelwortel toe te schrijven zijn aan de etherische olie en de curcuminen.

Zo blijken de curcuminen

• de secretie van gal vermeerderen;
• de stroom van gal naar de darm te bevorderen;
• de lever te beschermen (hepatoprotectivum) en te ondersteunen in zijn functie;
• het gehalte aan glutathion in de lever te verhogen;
• de activiteit van glutathion-S-transferase in de lever te stimuleren;
• de detoxificatie van toxische of carcinogene stoffen te bevorderen;
• de groei van tumoren te remmen (cytotoxische eigenschappen);
• bloedplaatjesaggregatie te remmen;
• antibiotische eigenschappen te bezitten;
• het cholesterolgehalte te verlagen;
• antioxidatieve eigenschappen te bezitten;
• een katabole- en metabole werking op de vetabsorptie;
• ontstekingsremmende eigenschappen te hebben;
• een fungicide werking uit te oefenen tegen onder andere Candida albicans.

Vele van de hier bovengenoemde eigenschappen zullen in de toekomst door wetenschappelijk onderzoek nader worden uitgewerkt.De ontstekingsremmende eigenschappen staan bijzonder in de belangstelling bij de behandeling van reumatoïde artritis. Interessante werkingen zijn verder de remming van bloedplaatjesaggregatie en de verlaging van het cholesterolgehalte (toepassing bij hart- en vaataandoeningen), hepatoprotectieve eigenschappen (toepassing ter detoxicificatie), choleretische en cholagoge eigenschappen (toepassing bij galfunctiestoornissen en obstipatie) en de antibacteriële en fungicide eigenschappen. De meest genoemde indicaties zijn cholelithiasis, cholecystitis, leverparenchym beschadiging, icterus en ontstekingen van galblaas en galwegen.

Indicaties

Antioxidant

Curcumine is een krachtige (vetoplosbare) antioxidant en radicaalvanger van zuurstofradicalen en reactieve stikstofdeeltjes. Indirect zorgt curcumine voor een betere antioxidantverdediging door toename van de activiteit van antioxidantenzymen (glutathionperoxidase, superoxidedismutase, catalase) en stijging van de glutathionspiegel (de belangrijkste intracellulaire antioxidant) door de expressie van genen voor gcL (glutamate-cysteïne ligase, het snelheidsbeperkende enzym in de glutathionsynthese) te verhogen [13,14]. curcumine biedt ondersteuning bij ziekteprocessen die zijn geassocieerd met lipidenperoxidatie zoals atherosclerose, kanker, neurodegeneratieve ziekten (waaronder de ziekte van alzheimer) en ontstekingsziekten. In dieronderzoek is aangetoond dat curcumine ischemie-reperfusieschade in hart en hersenen beperkt [3,7,9,15]. curcumine beschermt de hersenen tegen beschadiging door alcoholgebruik, waarbij vermindering van oxidatieve stress en lipidenperoxidatie en verbetering van de glutathionspiegel in hersenweefsel is waargenomen. Een lage orale dosis curcumine (20 mg per dag gedurende 75 dagen) leidde bij gezonde vrijwilligers tot significante daling van lipidenperoxidatie in serum met 60% [17].

Pro-inflammatoire eicosanoïden

curcumine remt zowel acute als chronische ontstekingsprocessen. Dit komt allereerst doordat curcumine de vorming van pro-inflammatoire eicosanoïden (arachidonzuurmetabolieten) tegengaat. Deze krachtige ontstekingsmediatoren ontstaan wanneer arachidonzuur uit membraanfosfolipiden wordt vrijgemaakt door fosfolipase-a2. Arachidonzuur wordt vervolgens door de enzymen cOX-2 (cyclooxygenase-2) en 5-LOX (5-lipoxygenase) omgezet in type-2-prostaglandines en type-5-leukotriënen. In laboratoriumtesten is aangetoond dat curcumine de activiteit van de enzymen fosfolipase-a2, cOX-2 en 5-LOX significant remt [3,18]. Dat curcumine fosfolipase-a2 remt is heel gunstig omdat het losknippen van arachidonzuur uit membraanfosfolipiden de snelheidsbeperkende stap is in de productie van pro-inflammatoire eicosanoïden. Pro-inflammatoire eicosanoïden bevorderen niet alleen typische ontstekingsziekten maar ook neurodegeneratieve ziekten, diabetes type 2, hart- en vaatziekten, auto-immuunziekten, COPD en kanker [3,19,20].

Transcriptiefactor NF-kB

De tweede, niet minder belangrijke manier waarop curcumine ontstekingen tegengaat, is door inhibitie van geactiveerde NF-kB (nuclear factor kappa-B) [21]. NF-kB is een groep induceerbare transcriptiefactoren - aanwezig in vrijwel alle lichaamscellen - die controle uitoefent over de transcriptie van genen die de ontstekingsrespons reguleren door de productie van cytokines, chemokines, adhesiemoleculen, metalloproteïnases en acute-fase-eiwitten. Ontstekings- en immuunreacties worden - vooral na activering door pathogene micro-organismen – grotendeels gecoördineerd door NF-kB [22]. NF-kB zorgt voor toename van oxidatieve stress; activering van NF-kB is onder meer in verband gebracht met kanker, astma, contactallergie, atherosclerose, hartfalen, ischemiereperfusie, AIDS, septische shock, (reumatoïde) artritis, sarcoïdose, COPD, diabetes, Irritable Bowel Disease (IBD) en multiple sclerose [22-25]. Onderzoekers vermoeden dat toename van de activiteit van NF-kB een belangrijke oorzaak is van veroudering(sziekten) en van invloed is op de levensverwachting; dit zou betekenen dat curcumine een anti-verouderingsmiddel is [3,26,27].

Immunomodulatie

In een experimentele dierstudie (voor chronische colitis) werd onlangs aangetoond dat curcumine een regulerende werking heeft op de balans tussen th1- en th2-cellen en de th1/th2-ratio verschuift in de richting van th2-cellen [28]. t-helpercellen (lymfocyten) beïnvloeden het ontstekingsproces door het type (pro-inflammatoire) cytokines (interleukines, tumornecrosisfactor (tNF)) dat ze produceren. Bij een gezond afweersysteem bestaat er een goede balans tussen de activiteit van th1- en th2-cellen. Bij th2-gemedieerde immuunziekten zoals allergieën, is de th1/th2 ratio verschoven in de richting van (overactiviteit van) th2-cellen; bij th1-gemedieerde ontstekingen overheerst de activiteit van th1- cellen. Curcumine kan mogelijk het ziekteproces beïnvloeden van th1- gemedieerde immuunziekten zoals auto-immuunziekten (reumatoïde artritis, SLE, sclerodermie, diabetes type 1, psoriasis, multiple sclerose), chronische infecties, depressie en atherosclerose [3,28,29].

Postoperatieve ontsteking

In een humane pilotstudie is aangetoond dat curcumine postoperatieve zwelling en ontsteking tegengaat [30]. vijfenveertig patiënten die net een liesoperatie achter de rug hadden, kregen vijf dagen een placebo, curcumine (1200 mg/dag) of fenylbutazon (300 mg/dag). curcumine en (in mindere mate) fenylbutazon hadden een significante ontstekingsremmende werking met vermindering van pijn, gevoeligheid en zwelling vergeleken met placebo.

Reumatoïde artritis

Activering van NF-kB speelt vermoedelijk een centrale rol in het ziekteproces van reumatoïde artritis [3,22,31]. Oraal toegediende curcuminoiden (117 mg/kg/dag) remden significant de acute en chronische fase van experimentele reumatoïde artritis [31]. vanaf de vierde dag voordat >artritis werd opgewekt, kregen proefdieren curcumine toegediend. Dit leidde tot 48% inhibitie van het acute ontstekingsproces en 45% inhibitie van het chronische degeneratieve proces. De dosis curcuminoïden die werd gebruikt, is vergelijkbaar met een dosis van één gram per dag voor mensen van 70 kg. curcuminesuppletie had veel minder effect wanneer het pas acht dagen na het opwekken van artritis (in de acute fase) werd gegeven. In een kleine dubbelblinde studie gebruikten 18 mensen met reuma twee weken curcumine (1200 mg per dag) of een NSAID (300 mg fenylbutazon per dag) [1,4]. Zowel curcumine als fenylbutazon verminderden significant ochtendstijfheid en gewrichtszwelling en verbeterden het lopen.

Inflammatoire darmziekten

Curcumine is getest in een diermodel voor inflammatoire darmziekten (ziekte van crohn, colitis ulcerosa) [32]. het dieet van muizen met colitis bevatte 0,5, 2 of 5% curcumine. Suppletie met curcumine zorgde voor suppressie van NF-kB met vermindering van pro-inflammatoire cytokines (IL-1-bèta, IL-6, tNF-alfa, IL-12 en interferon-gamma) en vermindering van klinische en histologische tekenen van slijmvliesontsteking in de dikke darm. De studie laat voor het eerst zien dat behandeling met curcumine experimentele colitis bij muizen verlicht en ondervoeding en dood kan voorkomen. curcumine (72-144 mg per dag) werkt mogelijk ook bij het prikkelbare-darmsyndroom (spastisch colon) [33]. Een niet-placebo-gecontroleerde pilotstudie met 207 mensen met een spastische darm liet na acht weken verbetering zien van buikpijn, ontlastingspatroon en kwaliteit van leven.

Depressie

In de chinese geneeskunde is curcuma hoofdingrediënt van een kruidenformule tegen depressie. curcumine is vetoplosbaar en heeft geen moeite de bloedhersenbarrière te passeren. In diermodellen voor depressie is aangetoond, dat curcumine in een orale dosis van 5 en 10 mg/ kg/dag depressief gedrag significant vermindert [34]. curcumine remt het enzym monoamineoxidase (MAO) en verhoogt de activiteit van serotonine, noradrenaline en dopamine in de hersenen. De dosis van 10 mg/kg/dag zorgde voor aanmerkelijke stijging van de serotonine- en noradrenalinespiegels in frontale cortex en hippocampus evenals van de dopaminespiegel in frontale cortex en striatum. Deze hersengebieden zijn belangrijk voor emotie, motivatie, leren en geheugen.

Infecties

Curcuma heeft een brede antimicrobiële activiteit en remt (in-vitro) de groei van grampositieve bacteriën (Staphylococcus aureus), virussen (hIv, humaan papillomavirus), pathogene schimmels, protozoa (Leishmania, giardia lamblia, trichomonas vaginalis, plasmodium) en wormen [1,3,5-7,9-11,35-39]. van belang is dat curcuma-extract (in-vitro) de MRSA-bacterie (Multi Resistente Staphylococcus aureus) remt en deze opnieuw gevoelig maakt voor betalactam-antibiotica [40]. In-vitro is aangetoond dat de etherische oliën van curcuma in een lage concentratie grampositieve bacteriën zoals Staphylococcus aureus remmen en dit even goed doet als ampicilline, doxycycline en gentamycine [39].

Wondheling

In India is een uitwendig opgebrachte pasta met curcuma een beproefd huismiddeltje bij wonden. In onderzoek is bevestigd dat curcumine de wondheling bevordert; het stimuleert migratie van macrofagen, neutrofielen en fibroblasten naar de wond, versnelt de wondcontractie, stimuleert de vorming van granulatieweefsel, ondersteunt de nieuwvorming van bloedvaatjes (neovascularisatie) en verbetert re-epithelialisatie [3,7,41,42]. curcumine versnelt ook het herstel van moeilijk helende wonden door ontsteking, diabetes, hydrocortisongebruik of bestraling [6,7,9,42]. Bijkomend voordeel is dat curcuma wondinfectie helpt voorkomen.

Psoriasis

In een studie met veertig psoriasispatiënten werd aangetoond dat een gel met 1% curcumine het th1-gemedieerde ontstekingsproces in de huid gunstig beïnvloedt [43]. Bij deze hyperproliferatieve ontstekingsziekte migreren te snel delende keratinocyten in grote hoeveelheden naar de huidoppervlakte. hierbij speelt een verhoogde activiteit van het fosforylasekinase-enzym een centrale rol; dit signaalmolecuul reguleert de celdeling en celmigratie. In de studie werd aangetoond dat curcumine stijging van de fosforylasekinase-activiteit beter tegengaat dan calcipotriol.

Maagzweer

Curcuma vermindert pijn en versnelt de heling van maag- en duodenumzweren. Afgezien van de antioxidatieve en ontstekingsremmende werking, zorgt curcuma voor een betere beschermende slijmlaag [1,9,44,45]. Daarnaast is curcuma een natuurlijke maagzuurremmer: het verlaagt (histaminegeïnduceerde) maagzuursecretie door dosisafhankelijke competitieve binding aan h2-histaminereceptoren; het is nog niet duidelijk welk bestanddeel voor dit effect verantwoordelijk is [46]. Ook remmen curcuma en curcumine (in-vitro) de groei en aanhechting van de bacterie helicobacter pylori, de veroorzaker van maagzweren en vermoedelijke aanstichter van kanker in het maagdarmkanaal (maag, colon) [47]. curcumine gaat maagzweren door stress, alcohol, reserpine en NSAID’s tegen [9,45]. In een dierproef waarin maagzweren werden geïnduceerd met indomethacine, zorgde curcumine voor dosisafhankelijke bescherming van het maagslijmvlies; 60 mg curcumine per kilogram lichaamsgewicht kon 85% van de schade door indomethacine voorkomen [45]. In een Thaise studie waren 19 van de 25 patiënten met endoscopisch aangetoonde ulcus pepticum binnen twaalf weken genezen door behandeling met curcumine (5x 600 mg per dag) [44]. andere patiënten met klachten van dyspepsie, gastritis en slijmvliesirritatie hadden ook baat bij curcuminesuppletie.

Spijsvertering, lever en gal

Curcuma ondersteunt de spijsvertering en vermindert klachten van dyspepsie [1,2,9]. Een groep van 116 proefpersonen gebruikte 4x500 mg curcumapoeder per dag gedurende zeven dagen of placebo. Suppletie met curcuma leidde tot significante klachtenvermindering (winderigheid, misselijkheid, vol gevoel, zuurbranden) [1]. In Indonesië wordt curcuma van oudsher gebruikt om (cholesterol)galstenen te voorkomen. Een experiment met gezonde vrijwilligers laat zien dat curcumine de galblaascontractie en galafgifte dosisafhankelijk stimuleert en van nut kan zijn als cholekinetisch middel [48]. Bij twaalf proefpersonen die op de nuchtere maag 20, 40 of 80 mg curcumine innamen, was het galblaasvolume na twee uur met respectievelijk 30, 50 en 70% afgenomen, waargenomen met ultrasonografie van de galblaas. Uit onderzoek is ook gebleken dat curcuma de secretie van galzuren (en bilirubine) bevordert en de galsamenstelling verbetert, waardoor de cholesterol in gal beter in oplossing blijft en minder snel neerslaat [9]. Muizen die tien weken lang een galsteenbevorderende voeding kregen voorgeschoteld met daarin 0,5% curcumine, hadden 75% minder galstenen vergeleken met de controlegroep; ook was de cholesterolgehalte in gal significant gedaald [3]. curcuma en curcumine beschermen de lever en gaan in dieronderzoek leverbeschadiging tegen door ethanol, ccl4 (tetrachloorkoolstof), galactosamine, paracetamol en aspergillus aflatoxine. curcumine ondersteunt de detoxificatie van mutagenen en (pro)carcinogenen door het remmen van (geactiveerde) fase-1-enzymen (zoals cYp1a1) en het stimuleren van fase-2-enzymen (zoals glutathion-S-transferase) [3,8,14,49].

Atherosclerose

Curcumine remt atherosclerose; dit is in proefdieronderzoek aangetoond [3,50-52]. Dit komt door remming van lipidenperoxidatie, verbetering van de vaatendotheelfunctie, remming van proliferatie van gladde spiercellen in de vaatwand en een betere vaatverwijding; curcumine verlaagt de LDL-cholesterol- en triglyceridenspiegel, verbetert de HDL cholesterolspiegel, remt LDL-oxidatie, remt plaatjesaggregatie, verlaagt een te hoge fibrinogeenspiegel en verbetert de ratio tussen (ongunstig) apolipoproteïne-B (apoB) en (gunstig) apoa [3,50-55]. In verschillende humane pilotstudies is aangetoond dat curcumine lipidenperoxidatie vermindert en goed is voor de bloedlipiden- en fibrinogeenspiegel [3,52,55,56]. Significante effecten worden al gezien vanaf een dosis van 20 mg curcumine per dag [52]. Tien gezonde volwassenen gebruikten in een pilotstudie een week lang 500 mg curcumine per dag; de totaalcholesterolspiegel daalde (gemiddeld) met 12%, de spiegel van serumlipidenperoxides met 33%, de HDL-spiegel steeg met 29% [3].

Astma

In een diermodel voor astma werd de werkzaamheid van curcumine getest in de sensibilisatiefase en bij aanwezige luchtwegklachten [57].Oraal toegediende curcumine (20 mg/kg/dag) verlichtte significant ovalbumine geïnduceerde (acute) luchtwegvernauwing en (late) hyperreactiviteit van de luchtwegen (voor histamine). Curcumine heeft een ontstekingsremmende en krampverminderende activiteit en remt het IgE-afhankelijke vrijkomen van ontstekingsmediatoren uit mestcellen (histamine, leukotriënen).

Alzheimer

De ziekte van alzheimer wordt gekenmerkt door aggregeren van een peptide (amyloïd-bèta of a-bèta) in de hersenen, wat gepaard gaat met plaquevorming, ontsteking en oxidatieve stress. alzheimer komt minder voor bij mensen met een hogere inname van antioxidanten en (natuurlijke) ontstekingsremmers [12,58]. verschillende in-vitro en dierstudies suggereren dat curcumine helpt bij de preventie en behandeling van dementie. curcumine, toegevoegd aan het voer van oudere muizen, remt in een lage concentratie het neerslaan van a- bèta in de hersenen en gaat oxidatieve stress, ontsteking en cognitieve achteruitgang door plaquevorming tegen; het pakt dus oorzaak en gevolg aan [12,59,60]. Mogelijk helpt curcumine ook bij het afbreken van plaques: curcumine zorgt ook voor destabilisatie van samengeklonterde a-bèta en doet dit beter dan ibuprofen en naproxen. In-vivo studies laten zien dat perifeer geïnjecteerd curcumine de bloedhersenbarrière passeert en zich bindt aan plaques. Of curcumine na orale inname in voldoende mate in de hersenen terechtkomt, is nog de vraag. Inmiddels zijn (fase 2) klinische studies aan de gang met mensen met milde tot matige dementie, waarbij wordt gekeken naar effect en verdraagzaamheid van doses curcumine tussen 1 en 4 gram per dag.

Cataract

Cataract kan waarschijnlijk worden geremd met curcumine. Ratten kregen veertien dagen lang curcumine in het voer (75 mg/kg/dag). vervolgens werd de ooglens in-vitro aan een cataractbevorderende stof blootgesteld. De ooglenzen van dieren die curcumine hadden gegeten, waren beter bestand tegen cataractvorming door lipidenperoxidatie, mede door stijging van het enzym glutathion-S-transferase in het ooglensepitheel [61]. Diabetische retinopathie en glaucoom ontstaan mede door activering van N-methyl-D-aspartaatreceptoren (NMDA-receptoren) in de retina door korte perioden van hypoxie, waarbij een ontstekingsproces op gang komt. Curcumine beschermt het oog (in-vitro) tegen excitotoxische celschade door inhibitie van (geactiveerde) NMDA-receptoren zonder de normale fysiologische functie van NMDA-receptoren te verstoren [62]. In diabetische ratten remden curcumine (0,01% dieet) en curcuma (0,5% dieet) dosisafhankelijk de ontwikkeling van (diabetische) cataract [63].

Kanker

Curcumine heeft een veelzijdige werking in relatie tot kanker. Enerzijds verhoogt curcumine de weerstand in het lichaam tegen kanker (toename antioxidantactiviteit, ontstekingsremming, ondersteuning (lever)ontgifting), anderzijds saboteert curcumine op allerlei manieren het voortbestaan van kankercellen [3,9,18]. Curcumine remt de transformatie van normale cellen in kankercellen en gaat tumorgroei, angiogenese en metastasering tegen. Daarbij verhoogt curcumine de gevoeligheid van kankercellen voor conventionele therapie (chemotherapie, bestraling) [3,64-66]. In-vitro studies en diermodellen voor chemisch geïnduceerde kanker suggereren dat curcumine kanker (dosisafhankelijk) helpt voorkomen in onder meer het maagdarmkanaal (mondholte, slokdarm, maag, duodenum, colon, rectum), prostaat, long, borst, lever en huid [3,7,8,18]. Onderzoekers denken dat curcumine vooral een rol kan spelen bij de preventie en behandeling van kanker in het maagdarmkanaal, omdat daar voldoende hoge curcumineconcentraties zijn te behalen na orale inname [3,8,67]. Er zijn testen gedaan met doses tot acht gram curcumine per dag gedurende drie maanden; onlangs is een (eenmalige) dosis van 12 gram curcumine veilig bevonden [19]. voor preventie van kanker in het spijsverteringskanaal is wellicht een minimale dagdosis van 1,6 gram curcumine nodig; er zijn ook aanwijzingen dat langdurige inname van een lagere dosis curcumine zinvol is [3,8,68,69].

Contra-indicaties

Curcumine en piperine kunnen het metabolisme van medicijnen beïnvloeden; curcumine kan de werking van bloedverdunners versterken en is (in hoge doseringen) gecontraïndiceerd bij grote galstenen of afsluiting van de galwegen door galsteenblokkade, obstructieve icterus, acute galsteenkolieken en extreem toxische leveraandoeningen. Gebruik van het extract  tijdens de zwangerschap en lactatieperiode wordt ontraden.

Bijwerkingen

Te hoge doseringen kunnen aanleiding geven tot prikkeling van het maagslijmvlies en dienen vermeden te worden door patiënten met een maag- of darmzweer. Soms kan het gebruik van geelwortel extracten de frequentie van de ontlasting verhogen.

Referenties

WHO Monograph Rhizoma Curcumae Longae. In: WHO monographs on selected medicinal plants, vol 1 Genf 1999;115-124.
Blumenthal M, Goldberg A, Brinckmann J. Herbal Medicine, Expanded Commission E monographs. American Botanical Council 2000;379-384. Integrative Medicine Communications, ISBN 0-9670772-1-4.
Aggarwal BB, Kumar A, Aggarwal MS, Shishodia S. Curcumin derived from turmeric (Curcuma longa): a spice for all seasons. In: Preuss H, ed. Phytopharmaceuticals in Cancer Chemoprevention. Boca Raton: CRC Press; 2005:349-387. http://www.agrawal.org/PDF/Curcumin-Season-Bw1.pdf
Chainani-Wu N. Safety and anti-inflammatory activity of curcumin: a component of tumeric (Curcuma longa). J Altern Complement Med. 2003;9(1):161-8.
Joe B, Vijaykumar M, Lokesh BR. Biological properties of curcumin-cellular and molecular mechanisms of action. Crit Rev Food Sci Nutr. 2004;44(2):97-111.
Araujo CC, Leon LL. Biological activities of Curcuma longa L. Mem Inst Oswaldo Cruz. 2001;96(5):723-8.
Maheshwari RK, Singh AK, Gaddipati J et al. Multiple biological activities of curcumin: a short review. Life Sci. 2006;78(18):2081-7.
Sharma RA, Gesher AJ, Steward WP. Curcumin: the story so far. Eur J Cancer 2005;41(13):1955-1968.
Curcuma longa (turmeric). Monograph. Altern Med Rev. 2001;6S:S62-6.
Gul N, Mujahid TY, Jehan N et al. Studies on the antibacterial effect of different fractions of Curcuma longa against urinary tract infection isolates. Pakistan Journal of Biological Sciences 2004;7(12):2055-2060.
Ram A, Das M, Ghosh B. Curcumin attenuates allergen-induced airway hyperresponsiveness in sensitized guinea pigs. Biol Pharm Bull. 2003;26(7):1021-4.
Yang F, Lim GP, Begum AN et al. Curcumin inhibits formation of amyloid beta oligomers and fibrils, binds plaques, and reduces amyloid in vivo. J Biol Chem. 2005;280(7):5892-5901.
Dickinson DA, Iles KE, Zhang H et al. Curcumin alters EpRE and AP-1 binding complexes and elevates glutamate-cysteine ligase gene expression. FASEB J. 2003;17(3):473-5.
Iqbal M, Sharma SD, Okazaki Y et al. Dietary supplementation of curcumin enhances antioxidant and phase II metabolizing enzymes in ddy male mice: possible role in protection against chemical carcinogenesis and toxicity. Pharmacol Toxicol. 2003;92:33-38.
Ghoneim AI, Abdel-Naim AB, Khalifa AE et al. Protective effects of curcumin against ischaemia/reperfusion insult in rat forebrain. Pharmacol Res. 2002;46(3):273-9.
Rajakrishnan V, Viswanathan P, Rajasekharan KN et al. Neuroprotective role of curcumin from curcuma longa on ethanol-induced brain damage. Phytother Res. 1999;13(7):571-4.
Ramirez-Bosca A, Soler A, Gutierrez MA et al. Antioxidant Curcuma extracts decrease the blood lipid peroxide levels of human subjects. Age 1995;18:167-169.
Hong J, Bose M, Ju J et al. Modulation of arachidonic acid metabolism by curcumin and related beta-diketone derivatives: effects on cytosolic phospholipase A(2), cyclooxygenases and 5-lipoxygenase. Carcinogenesis.
2004;25(9):1671-9. Lao CD, Ruffin MT 4th, Normolle D et al. Dose escalation of a curcuminoid formulation. BMC Complement Altern Med. 2006;6:10.
Arun N, Nalini N. Efficacy of turmeric on blood sugar and polyol pathway in diabetic albino rats. Plant Foods Hum Nutr. 2002;57(1):41-52
Singh S, Aggarwal BB. Activation of transcription factor NF-kappa B is suppressed by curcumin (diferuloylmethane). J Biol Chem. 1995;270(42):24995-5000.Firestein GS. NF-kappaB: Holy Grail for rheumatoid arthritis? Arthritis Rheum. 2004;50(8):2381-6.
Drent M, van den Berg R, Haenen GR et al. NF-kappaB activation in sarcoidosis. Sarcoidosis Vasc Diffuse Lung Dis. 2001;18(1):50-6.
Haefner B. NF-kappa B: arresting a major culprit in cancer. Drug Discov Today. 2002;7(12):653-63.
van den Berg R, Haenen GR, van den Berg H et al. Transcription factor NF-kappaB as a potential biomarker for oxidative stress. Br J Nutr. 2001;86(S1):S121-7.
Giardina C, Hubbard AK. Growing old with nuclear factor-kappaB. Cell Stress Chaperones. 2002;7(2):207-12.
Garg A, Aggarwal BB. Nuclear transcription factor-kappaB as a target for cancer drug development. Leukemia. 2002 Jun;16(6):1053-68.
Zhang M, Deng CS, Zheng JJ et al. Curcumin regulated shift from Th1 to Th2 in trinitrobenzene sulphonic acid-induced chronic colitis. Acta Pharmacol Sin. 2006;27(8):1071-7.
Tourkina E, Gooz P, Oates JC et al. Curcumin-induced apoptosis in scleroderma lung fibroblasts: role of protein kinase cepsilon. Am J Respir Cell Mol Biol. 2004;31(1):28-35.
Satoskar RR, Shah SJ, Shenoy SG. Evaluation of anti-inflammatory property of curcumin (diferuloyl methane) in patients with postoperative inflammation. Int J Clin Pharmacol Ther Toxicol. 1986;24(12):651-4.
Funk JL, Oyarzo JN, Frye JB et al. Turmeric extracts containing curcuminoids prevent experimental rheumatoid arthritis. J Nat Prod. 2006;69(3):351-5.Sugimoto K, Hanai H, Tozawa K et al. Curcumin prevents and ameliorates trinitrobenzene sulfonic acid-induced colitis in mice. Gastroenterology. 2002;123(6):1912-22.
Bundy R, Walker AF, Middleton RW et al. Turmeric extract may improve irritable bowel syndrome symptomology in otherwise healthy adults: a pilot study. J Altern Complement Med. 2004;10(6):1015-8.
Xu Y, Ku BS, Yao HY et al. The effects of curcumin on depressive-like behaviors in mice. Eur J Pharmacol. 2005;518(1):40-6.
Mazumber A, Raghavan K, Weinstein J et al. Inhibition of human immunodeficiency virus type-1 integrase by curcumin. Biochem Pharmacol 1995;49:1165-1170.
Rasmussen HB, Christensen SB, Kvist LP et al. A simple and efficient separation of the curcumins, the antiprotozoal constituents of Curcuma longa. Planta Med 2000;66:396-398.
Kiuchi F, Goto Y, Sugimoto N et al. Nematocidal activity of Turmeric: synergistic action of curcuminoids. Chem Pharm Bul 1993;41:1640-1643.
Perez-Arriaga L, Mendoza-Magana ML, Cortes-Zarate R et al. Cytotoxic effect of curcumin on Giardia lamblia trophozoites. Acta Trop. 2006;98(2):152-61.
Singh R, Chandra R, Bose M et al. Antibacterial activity of Curcuma longa rhizome extract on pathogenic bacteria. Current Science 2002;83(6):737-740.
Kim KJ, Yu HH, Cha JD et al. Antibacterial activity of Curcuma longa L. against methicillin-resistant Staphylococcus aureus. Phytother Res. 2005;19(7):599-604.
Mani H, Sidhu GS, Kumari R et al. Curcumin differentially regulates TGF-beta1, its receptors and nitric oxide synthase during impaired wound healing. Biofactors. 2002;16(1-2):29-43.
Jagetia GC, Rajanikant GK. Curcumin treatment enhances the repair and regeneration of wounds in mice exposed to hemibody gamma-irradiation. Plast Reconstr Surg. 2005;115(2):515-28.
Heng MC, Song MK, Harker J et al. Drug-induced suppression of phosphorylase kinase activity correlates with resolution of psoriasis as assessed by clinical, histological and immunohistochemical parameters. Br J Dermatol.
2000;143(5):937-49.
Prucksunand C, Indrasukhsri B, Leethochawalit M et al. Phase II clinical trial on effect of the long turmeric (Curcuma longa Linn) on healing of peptic ulcer. Southeast Asian J Trop Med Public Health. 2001;32(1):208-15.
Swarnakar S, Ganguly K, Kundu P et al. Curcumin regulates expression and activity of matrix metalloproteinases 9 and 2 during prevention and healing of indomethacin-induced gastric ulcer. J Biol Chem. 2005;280(10):9409-15.
Kim DC, Kim SH, Choi BH et al. Curcuma longa extract protects against gastric ulcers by blocking H2 histamine receptors. Biol Pharm Bull. 2005;28(12):2220-4.Mahady GB, Pendland SL, Yun G et al. Turmeric (Curcuma longa) and curcumin inhibit the growth of Helicobacter pylori, a group 1 carcinogen. Anticancer Res. 2002;22(6C):4179-81.
Rasyid A, Rahman AR, Jaalam K et al. Effect of different curcumin dosages on human gall bladder. Asia Pac J Clin Nutr. 2002;11(4):314-8.
Thapliyal R, Deshpande SS, Maru GB. Effects of turmeric on the activities of benzo(a)pyrene-induced cytochrome P-450 isozymes. J Environ Pathol Toxicol Oncol. 2001;20(1):59-63.
Quiles JL, Mesa MD, Ramirez-Tortosa CL et al. Curcuma longa extract supplementation reduces oxidative stress and attenuates aortic fatty streak development in rabbits. Arterioscler Thromb Vasc Biol. 2002;22(7):1225-31.
Ramirez-Tortosa MC, Mesa MD, Aguilera MC et al. Oral administration of a turmeric extract inhibits LDL oxidation and has hypocholesterolemic effects in rabbits with experimental atherosclerosis. Atherosclerosis. 1999;147(2):371-8.
Ramirez-Bosca A, Soler A, Carrion MA et al. An hydroalcoholic extract of curcuma longa lowers the apo B/apo A ratio. Implications for atherogenesis prevention. Mech Ageing Dev. 2000;119(1-2):41-7.
Zahid Ashraf M, Hussain ME, Fahim M. Antiatherosclerotic effects of dietary supplementations of garlic and turmeric: Restoration of endothelial function in rats. Life Sci. 2005;77(8):837-57.
Naito M, Wu X, Nomura H et al. The protective effects of tetrahydrocurcumin on oxidative stress in cholesterol-fed rabbits. J Atheroscler Thromb. 2002;9(5):243-50.
Miquel J, Bernd A, Sempere JM et al. The curcuma antioxidants: pharmacological effects and prospects for future clinical use. A review. Arch Gerontol Geriatr. 2002;34(1):37-46.
Deshpande U, Joseph L, Manjure S et al. Effects of turmeric extracts on lipid profile in human subjects. Med Sci Res 1997;25:695-698.
Ram A, Das M, Ghosh B. Curcumin attenuates allergen-induced airway hyperresponsiveness in sensitized guinea pigs. Biol Pharm Bull. 2003;26(7):1021-1024.
Ringman JM, Frautschy SA, Cole GM et al. A potential role of the curry spice curcumin in Alzheimer's disease. Curr Alzheimer Res. 2005;2(2):131-6.
Baum L, Ng A. Curcumin interaction with copper and iron suggests one possible mechanism of action in Alzheimer's disease animal models. J Alzheimers Dis. 2004;6(4):367-77.
Cole GM, Lim GP, Yang F et al. Prevention of Alzheimer's disease: Omega-3 fatty acid and phenolic anti-oxidant interventions. Neurobiol Aging. 2005;26(S1):133-6.
Awasthi S, Srivatava SK, Piper JT et al. Curcumin protects against 4-hydroxy-2-trans-nonenal-induced cataract formation in rat lenses. Am J Clin Nutr. 1996;64(5):761-6.
Matteucci A, Frank C, Domenici MR et al. Curcumin treatment protects rat retinal neurons against excitotoxicity: effect on N-methyl-D: -aspartate-induced intracellular Ca(2+) increase. Exp Brain Res. 2005;167(4):641-8. Suryanarayana P, Saraswat M, Mrudula T et al. Curcumin and turmeric delay streptozotocin-induced diabetic cataract in rats. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2005;46(6):2092-9.
Chearwae W, Anuchapreeda S, Nandigama K et al. Biochemical mechanism of modulation of human P-glycoprotein (ABCB1) by curcumin I, II, and III purified from Turmeric powder. Biochem Pharmacol. 2004;68(10):2043-52.
Chearwae W, Wu CP, Chu HY et al. Curcuminoids purified from turmeric powder modulate the function of human multidrug resistance protein 1 (ABCC1). Cancer Chemother Pharmacol. 2006;57(3):376-88.
Chearwae W, Shukla S, Limtrakul P et al. Modulation of the function of the multidrug resistance-linked ATP-binding cassette transporter ABCG2 by the cancer chemopreventive agent curcumin. Mol Cancer Ther. 2006;5(8):1995-2006.
Sharma RA, McLelland HR, Hill KA, et al. Pharmacodynamic and pharmacokinetic study of oral Curcuma extract in patients with colorectal cancer. Clin Cancer Res 2001;7:1894-1900.
Sharma RA, Euden SA, Platton SL et al. Phase I clinical trial of oral curcumin: biomarkers of systemic activity and compliance. Clin Cancer Res. 2004;10(20):6847-54.
Garcea G, Berry DP, Jones DJ et al. Consumption of the putative chemopreventive agent curcumin by cancer patients: assessment of curcumin levels in the colorectum and their pharmacodynamic consequences. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2005;14(1):120-5.
Shoba G, Joy D, Joseph T et al. Influence of piperine on the pharmacokinetics of curcumin in animals and human volunteers. Planta Med. 1998;64(4):353-6.

bron: Natura Foundation - monografie