De meidoorn bloeit overvloedig in de maand mei en komt vooral in bossen en langs kanalen of rivieren voor in Oost- en Zuid Nederland. De witte of rode bloesems zijn heel opvallend en mooi om te zien. Tegen de herfst verschijnen de bruinachtige vruchten. Het blad van de meidoorn is hartvormig. Het is mogelijk dat men vroeger volgens de signaturenleer de positieve werking van de meidoorn op het hart uit deze bladvorm haalde. De geslachtsnaam is afgeleid uit het Griekse woord “kratos” en betekent “hard” (niet hart). Het verwijst namelijk naar de hardheid van het hout! De Grieken kenden al de geneeskrachtige werking van de meidoorn.
Volksgeneeskunde
Heel vroeger stond de meidoorn in hoog aanzien vanwege zijn adstringerende eigenschappen. Het was een populaire struik om te gebruiken bij diarree, hevige menstruatie en als eerste hulp middel bij het verwijderen van splinters. Chinezen noemen de gedroogde bessen “shan zha”, ze gebruiken ze daar om verschijnselen van voedselstagnatie te behandelen, zoals een gezwollen buik, winderigheid en indigestie. Chinese geneesheren menen daarnaast dat de bessen “het bloed in beweging brengen” en passen ze na bevallingen toe om stagnaties te verlichten. Chinezen gebruiken gedeeltelijk verkoolde bessen als eerste hulp middel bij diarree. Traditioneel werden in het Westen vooral de witte bloemen van de meidoorn gebruikt als een tonicum voor het hart en bij de behandeling van hartfalen, zwakte van het myocard, tachycardie, hypertensie en arteriosclerose.
Werking
- specifieke werking op hart en bloedvaten
- sedatief
- vaatverwijdend
- hartspierversterkend
- normaliseert het hartritme
- normaliseert de bloeddruk
- vermindert de aanvallen van angina pectoris
Werkzame bestanddelen
Flavonoïden als procyanidinen, quercitine en kaemferol; rutine, hyperoside, vitexine glycosiden, saponinen, etherische oliën (0.16%), choline, acethylcholine, catechollooistoffen, triterpeenzuren als ursolzuur, oleanol en crataegol
Werkingsmechanisme
Crataegus behoort tot de meest waardevolle cardiovasculaire tonica die beschikbaar zijn. Er zijn zowel dierstudies als humane studies naar het werkingsmechanisme van de meidoorn geweest. De vruchten blijken een rijke bron van flavonoïden te zijn. Zij bezitten een vaatverwijdende werking op zowel de perifere als coronaire bloedvaten.
Een verlaging van een te hoge bloeddruk en een vermindering van de ernst en frequentie van angina pectoris aanvallen kan door gebruik van gestandaardiseerd besextract. De meidoorn is daarnaast rijk aan procyanidinen welke een spasmolytische en sedatieve werking hebben. De struik heeft vooral een reputatie als harttonicum, waarmee men bedoelt dat de meidoorn zowel bij hypertensie als hypotensie de bloeddruk normaliseert.
Onderzoek
Dierstudies toonden de cardiovasculaire werking aan. Uit onderzoek blijkt dat de flavonoïden -met name de procyanidinen- aan dit effect bijdragen. Zowel in vitro als in vivo studies geven aan dat meidoornextracten de coronaire doorbloeding bevorderen, in vivo de bloeddruk verlagen en de perifere weerstand verminderen.
Bloeddrukverlagende effecten van meidoornextracten schrijven wetenschappers eerder toe aan de optredende vasodilatatie dan aan mogelijke adrenerge-, muscarine- of histamine receptor mechanismen. Door het gebruik van meidoornextracten bereid uit bloemen, bladeren of bessen en gestandaardiseerd op een gegarandeerde concentratie aan procyanidinen, bewezen onderzoekers zowel in vitro als in vivo Bètablokker eigenschappen. Bij in vivo onderzoek bleek daarnaast dat meidoornextracten profylactisch werken ter voorkoming van aritmie. In vitro kennen wetenschappers aan de vitexine-glycosiden een beschermende werking toe ten aanzien van hartcellen welke zuurstof en glucose missen. Een mild dempende werking op het centrale zenuwstelsel bij gebruik van meidoorn bloemextracten is eveneens bewezen. Van besextracten weet men dat dit de schade aan cellen en weefsels -welke door een overschot aan vrije radicalen ontstaan- vermindert.
In humane studies -dubbelblind, gecontroleerd onderzoek- met een meidoornextract gestandaardiseerd op 1 mg procyanidinen bleek de groep die het extract kreeg duidelijk te verbeteren, zowel ten aanzien van de objectieve hartfunctie als van subjectieve klachten (benauwdheid en hartkloppingen). In een vergelijkbaar gecontroleerd onderzoek bij patiënten met angina pectoris meldden de onderzoekers een toegenomen coronaire doorbloeding en een effectiever zuurstofgebruik van het myocard na gebruik van meidoornextracten.
Samenvatting
De flavonoïden -met name de procyanidinen- werken als een harttonicum welke de hartfunctie optimaliseert. Bij gebruik van het meidoornextract ervaren patiënten een subjectieve verbetering van de klachten en vindt een objectieve tonifiëring en regulering van de hartwerking plaats. De flavonoïden bevorderen de circulatie en de vaatdilatatie. Een regulerende werking op de bloeddruk wordt herhaaldelijk genoemd, naast een diuretisch effect. De meidoorn verbetert de zuurstofeconomie van het hart. De plant werkt vooral op het myocard en zorgt voor een milde, aanhoudende verwijding van de coronairvaten waardoor een betere doorbloeding ontstaat. Crataegus werkt aldus bloeddrukregulerend en kan daardoor zowel bij hyper- als hypotensie worden ingezet. Met name bij een hoge bovendruk brengen extracten een verlaging van de waarden teweeg.
Als stress de oorzaak van hypertensie is, is het raadzaam naast algemene gezondheidsbevorderende leef- en voedingsadviezen ook een zenuwsterkend fytotherapeuticum of mild sedativum in te zetten (Avena sativa, Kava-kava of Matricaria chamomilla). Enkele indicaties voor meidoornextract en zijn hartritmestoornissen, arteriosclerose, angina pectoris, “ouderdomshart” sporthart, hyper- of hypotensie, myocard beschadigingen, hartklachten door nicotineschade, duizeligheid, circulatiestoornissen, decompensatio cordis, astma cardiale en chronisch cor pulmonale.
Indicaties
- functionele stoornissen van hart en vaatsysteem
- angina pectoris
- lichte decompensatio cordis
- hartinsufficiëntie t.g.v. coronairsclerose
- aritmie
- extrasystolie
- tachycardie
- nerveuze hartklachten
- hyper-/ hypotensie (normaliserende werking op tensie)
Contra-indicaties
Van de meidoorn is aangetoond dat extracten een brede cardiovasculaire werking uitoefenen en als zodanig de reeds bestaande therapie bij patiënten met cardiovasculaire aandoeningen kunnen beïnvloeden. Genoemde patiënten zouden extra sterk op de farmacologische werking van de meidoorn kunnen reageren. Gebruik tijdens de zwangerschap of lactatieperiode wordt worden ontraden. In vivo en in vitro is aangetoond dat de meidoorn de uteruscontracties kan afzwakken.
Bijwerkingen
In klinische studies is bij het gebruik van algemeen verkrijgbare meidoornproducten melding gemaakt van misselijkheid, vermoeidheid, zweten en huiduitslag op de handen. In dierstudies beschreven de onderzoekers algemene tekens van acute toxiciteit (bradycardie en depressie van de ademhaling) welke leidden tot hartstilstand en respiratoire paralyse.