Weegbree komt veel voor in Nederland, vooral langs bermen, in weilanden en in lichte bossen. De onopvallende meeldraden en helmknoppen zijn eerst wit, later worden deze bruin. De bloempjes zijn ook wat bruinig. De indianen noemden weegbree “voetstap van de bleekgezichten”. Eén verklaring van deze naamgeving is dat overal waar de “bleekgezichten” waren geweest, zij een spoor van weegbree nalieten. Een andere verklaring is dat sommige weegbreebladeren op voetzolen lijken. Net als tegenwoordig groeide er ook vroeger weegbree langs wegen en paden. Men gebruikte de plant ter verlichting bij vermoeide of pijnlijke voeten. Vandaag de dag is weegbree vooral goed te bestuderen wanneer men in de file staat: de snelwegen staan vol weegbreesoorten! De geslachtsnaam “Plantago” is afgeleid uit het Latijnse “planta” en betekent “voetzool”, de toevoeging “agere” betekent “voeren”. Tegenwoordig passen deskundigen weegbree niet meer bij voetklachten toe. In sommige landen kweekt men op grote schaal verschillende weegbreesoorten voor farmaceutische doeleinden.
Volksgeneeskunde
Grote weegbree (Plantago major) werd door de Angelsaksen als een belangrijk genezend kruid gezien. Plinius beweerde zelfs “dat stukken vlees die samen met de weegbree in een pot werden gedaan weer aan elkaar zouden groeien”. Weegbree stond vroeger vooral bekend als wondgeneesmiddel en als eerste hulp middel bij bijensteken en huidirritatie door aanraking van brandnetels. Mensen persten het sap uit de bladeren, hetgeen enige verzachting gaf.
In oude tijden kende men aan weegbree allerlei magische eigenschappen toe. Zo bestond het gezegde dat drie wortels van de plant een kwaal genezen, vier wortels een andere aandoening laten verdwijnen en zes wortels (om de hals gehangen) nog een andere ziekte genezen. Kruidenkenner Gerard had hier maling aan en noemde het “een belachelijke grap”. Toch schrijven Chinese genezers weegbree nog steeds voor bij de meest uiteenlopende kwalen, variërend van urineweginfecties tot oogbindvliesontsteking. In het Westen passen natuurgenezers weegbree bladeren toe ter verlichting van droge hoest, ter verzachting van urineweginfecties en slijmvliesontstekingen van darmen of luchtwegen.
Werkzame bestanddelen
Iridoïden als aucubine (0.5-1.6%), aucubinederivaten en aucuboside; flavonoïden als apigenine, luteoline, scutellarine en baicaleïne; kiezelzuur (1.35%), slijmstoffen, looistoffen (4-6.5%), saponinen, allantoïne, choline, tryptofaan, vette oliën (10-20%), enzymen als invertase en emulsine; zuren als salicylzuur, benzoëzuur, fumarinezuur, chlorogeenzuur en neochlorogeenzuur
Werkingsmechanisme
Aan Plantago kent men diuretische en haemostyptische eigenschappen toe. Auteurs bevelen in kruidenboeken weegbree aan ter behandeling cystitis met hematurie en bloedende, jeukende hemorroïden. Dierstudies wezen uit dat hydrofiele bladextracten werkzaam zijn als bronchodilatator. Tevens constateerden onderzoekers bloeddrukverlagende eigenschappen bij dieren met een normale tensie.
Vervolgonderzoek met hydrofiele bladextracten toonde aan dat deze extracten ontstekingsremmend werken en de bloedvaten van de kleine capillairen versterken. Bladextracten versnellen de wondgenezing bij dieren. Deskundigen schrijven zowel de ontstekingsremmende als de wondgenezingsbevorderende werking van bladextracten toe aan de hoge concentratie chlorogeenzuur en neochlorogeenzuur. Auteurs halen herhaaldelijk de antibiotische eigenschappen aan. Vermoedelijk spelen werkzame bestanddelen als aucubine en haemolytische saponinen hier een belangrijke rol in. Vooral extracten bereid uit jonge bladeren hebben krachtige antibacteriële eigenschappen, onder andere tegen stafylokokkus aureus, streptokokkus betahaemolyticus en bacillus subtillus. Aucubine bezit hepatoprotectieve eigenschappen (in dierstudies).
Humane studies bewezen de effectiviteit van Plantago bij de behandeling van chronische (astmatische) bronchitis. Opvallend zijn zowel subjectieve- als objectieve verbeteringen van symptomen welke onderzoekers constateerden bij patiënten met verkoudheid of griep en die zij behandelden met weegbree bladextracten.
Uit een onderzoek waarbij wetenschappers een combinatieproduct toepasten van weegbree, agrimonie, kamille, pepermunt en sint-janskruid bleek dat deze combinatie de pijn verminderde bij patiënten met chronische maagdarmontstekingen. Na de behandeling wees onderzoek uit dat eerder geconstateerde erosie van het maagslijmvlies en andere slijmvliesbeschadigingen waren verdwenen.
Contra-indicaties
Excessief gebruik kan laxerend en/ of bloeddrukverlagend werken. Gebruik tijdens de zwangerschap of lactatieperiode wordt ontraden daar weegbree de uteruscontracties versterkt.
Bijwerkingen
Incidenteel kan aanraking van de plant contactdermatitis veroorzaken. De groene delen van de plant bevatten een mosterdolieachtige component welke genoemde irritatie kan oproepen. De zaden van de plant kunnen eveneens overgevoeligheidsreacties teweeg brengen.