Een natuurlijke aanpak van luchtzuigen
Doe je ogen dicht, denk aan een paard en omschrijf het eerste beeld dat in je opkomt. Tien tegen één dat je een glimmend wit paard in volle galop en met wapperende manen over de steppes ziet razen. Vrij en gelukkig, dichtbij de natuur. Zoals het hoort. Toch?
Vandaag de dag telt Nederland naar schatting ± 140000 geregistreerde paarden en pony’s en die rennen lang niet allemaal meer met wapperende manen over de vlaktes. Van kuddedier domesticeerde de mens het paard tot lastdier en vervoersmiddel, zorgvuldig geselecteerd op soort- en rasspecifieke eigenschappen. Mooie paarden, die iedereen eigenlijk wel wilde hebben...en zo verwerd het paard tot hobbydier. Neem vandaag de dag een willekeurige manege en zie rijen paarden in de box staan wachten. Wachten tot ze er eventjes uit mogen om met een 10‐jarige op de rug rondjes door de bak te rennen, of een kort buitenritje mogen doen. Het domesticeren van dieren om ze te houden voor eigen plezier hoeft niet perse iets slechts te zijn, zolang we maar wel in ons achterhoofd houden waar het dier ooit voor bedoeld was en hoe hij qua genetische behoeftes in elkaar zit; zowel qua beweging als qua voeding en interactie met soortgenoten. Doen we dit niet, dan kunnen ook dieren last krijgen van geestelijke problemen als stress of juist verveling. En dat soort problemen kunnen verschillende lichamelijke klachten veroorzaken, zoals luchtzuigen.
Luchtzuigen
Luchtzuigen is een vorm van stereotype gedrag dat valt onder de ‘stalondeugden’. Stereotype gedrag houdt in dat een dier herhaaldelijk dezelfde (monotone) beweging of handeling verricht. Bij luchtzuigen houdt het paard het hoofd in een bepaalde houding terwijl lucht naar binnen wordt gezogen, soms pakt het paard hierbij iets vast met de tanden; dan spreken we van kribbebijten. Naar de oorzaken van luchtzuigen zijn diverse studies verricht die een aantal mogelijke oorzaken laten zien, deze oorzaken lijken op hun beurt ook weer met elkaar in verband te staan:
- Voeding: teveel brok en te weinig ruwvoer lijkt het ontstaan van luchtzuigen in de hand te werken, evenals het aanbieden van een gering aantal vaste (brok)maaltijden per dag, in plaats van een mogelijkheid tot ‘vrij’ foerageren. Brok zorgt voor een verzuring van het maagdarmkanaal doordat het brok‐etende paard te weinig kauwbewegingen maakt om voldoende speeksel aan te maken, terwijl speeksel verzuring van de maag tegengaat.
- Maagproblemen: er lijkt een connectie te bestaan tussen luchtzuigen en maagproblemen. Paarden die luchtzuigen hebben vaker last van maagzweren of maagontsteking. Ook lijkt het luchtzuigen een negatieve uitwerking op de conditie van de maag te hebben, luchtzuigers hebben meer beschadigingen dan niet‐ luchtzuigers. Omdat het moeilijk is een verklaring te vinden dat luchtzuigen de oorzaak van maagproblemen is, wordt daarom steeds vaker aangenomen dat het hebben van maagproblemen luchtzuigen veroorzaakt.
- Management: gebrekkig management en/of trainingsfouten zorgen voor een vergrote emotionele lading bij het paard. Ook ingrijpende gebeurtenissen of het te jong of verkeerd spenen van een veulen kan voor een dergelijke, psychische, verstoring zorgen. Luchtzuigen kan hier een uiting van stress zijn. Naast de manier van spenen zijn (op latere leeftijd) het ontwerp van de stal, het type strooisel, de hoeveelheid en soort voer en het aantal keer dat het voer gegeven wordt van invloed op het ontwikkelen van stereotypieën. Een emotionele verstoring of teveel stress kan maagproblemen zoals maagzweren veroorzaken, en zo dus ook een reden zijn voor het paard om te starten met luchtzuigen. Onderzoek heeft aangetoond dat tijdens hetluchtzuigen de hartslag van het paard significant lager was dan normaal, wat het tot een soort ‘eigengemaakte doping’ maakt.
Om luchtzuigen effectief te behandelen, moeten deze drie oorzaken liefst tegelijkertijd ‐ en liefst zo snel mogelijk ‐ worden aangepakt. Des te langer een paard luchtzuigt, des te moeilijker het is om dit nog met 100% resultaat te behandelen. Een kant en klare oplossing uit een potje is er niet. Goed (stal)management, een goede ‐bij het paard passende‐ training en het verstrekken van voldoende ruwvoer zijn verantwoordelijkheden die bij de eigenaar liggen. Wél kunnen voedingssupplementen worden gegeven om dit proces te ondersteunen.
Supplementen?
De meeste supplementen die verkrijgbaar zijn en worden aanbevolen tegen luchtzuigen, hebben alleen een uitwerking op de maag, en dan veelal op één specifiek onderdeel van de maag. Zo werken veel middelen alleen zuurremmend en leggen anderen alleen een beschermende (slijm)laag over de maagwand om aantasting hiervan door maagzuur te voorkomen. Het is echter niet aangetoond dat alle paarden die luchtzuigen ook daadwerkelijk maagproblemen hebben en gedragsproblemen als stress blijven met deze supplementen onbehandeld. Daarom kan een supplement dat niet alleen maagherstellende ingrediënten bevat, maar ook rustgevende stoffen een betere uitwerking hebben op luchtzuigende paarden. Dit is ook het resultaat van een onderzoek dat in 2005 uitgevoerd werd aan de faculteit Diergeneeskunde in Utrecht. Tijdens dit onderzoek werden 77 luchtzuigende paarden behandeld met verschillende supplementen en een groep met een placebo; de groep die op het supplement met:
- Echte kamille
- Gember
- Grote engelwortel
- Hop
- Mariadistel
- Paardenbloem
- Pepermuntblad
- IJslandsmos
- Zoethout
- Calcium (als -carbonaat)
- Magnesium (als -citraat)
(met zowel rustgevende als maagherstellende kruiden) werd gezet vertoonde significant de meeste vooruitgang. De oplossing van stereotype gedrag ligt zeker niet alleen besloten in het toedienen van een supplement. Een luchtzuigend paard een poedertje toevoegen aan het voer, maar hem wel nog steeds de hele dag in zijn eentje in een box laten staan zal hooguit het luchtzuigen verminderen, maar het paard niet gelukkiger maken of beter in zijn vel laten zitten. Denk nog eens terug aan dat paard met die wapperende manen. Geef hem voldoende afleiding, ruimte, beweging en interactie met soortgenoten, zorg voor goede voeding, ondersteund met een goed supplement…zoals het hoort. Toch? Juist!