Problemen met de maag van een paard, en dan met name zweren in de maag, zijn een steeds vaker voorkomend en groter wordend probleem. Ongeveer de helft van de recreatiepaarden, zo’n 80% van de sportpaarden en zelfs bijna 90% van de renpaarden heeft tegenwoordig last van de maag en zelfs zweren in de maag. Een paard kan in een hele korte tijd al een maagzweer ontwikkelen!
De maag van een paard
Een paardenmaag is relatief klein, zo’n 8-15 liter. Ook is de functie van een paardenmaag heel anders dan bij veel andere dieren. Bij roofdieren bijvoorbeeld dient de maag als een opslagplaats voor voedsel. Zij eten in 1x een grote maaltijd, de prooi. Bij roofdieren is de maag dan ook een belangrijk onderdeel van het verteringsproces. Bij paarden is de maag alleen een soort doorgeefluik tussen de slokdarm en de dunne darm. Paarden eten in de natuur de hele dag door en de maag is dus ingesteld op een constante activiteit.
De wand van de maag is bekleed met slijmvlies en is verdeeld in 2 delen. Het onderste deel is heel klierrijk (het glandulaire deel) en heeft hierdoor veel bescherming. Het bovenste deel van de maag is echter heel klierarm (het squameuze deel), het heeft slechts een dun laagje cellen en daardoor dus ook weinig bescherming.
Het ontstaan van maagzweren
Een maag produceert maagzuur. Maagzuur helpt bij de vertering, dit gebeurt door voedsel in kleine stukjes af te breken. Verteringsenzymen werken het beste werken in een zure omgeving. Daarnaast zorgt maagzuur ervoor dat ongewenste bacteriën en andere micro-organismen, die met het voeding mee de maag in komen, niet kunnen overleven. Als de maagzuurhuishouding uit balans raakt kunnen maagzweren ontstaan. Bij een maagzweer is er een beschadiging/wond ontstaan op de maagwand. Vaak is dit in het bovenste deel van de maag, omdat deze het minst beschermd is. Het maagzuur maakt deze wond vaak ook nog erger waardoor er een vicieuze cirkel kan ontstaan.
Ook hierin is de paardenmaag weer anders dan bijvoorbeeld de maag van ons mensen. Mensen produceren maagzuur op het moment dat ze eten. Het paard produceert echter 24 uur per dag maagzuur, ongeacht de frequentie van eten, de tijdstippen waarop er gegeten wordt en de hoeveelheden die het paard eet. Als een paard niet eet, kan er dus teveel maagzuur in de maag komen, waardoor de maagwand geïrriteerd kan raken.
De oorzaken van het ontstaan van maagzweren
Het voedingspatroon van veel paarden is tegenwoordig totaal anders dan waar ze oorspronkelijk op ingesteld zijn, dat is namelijk de hele dag door eten. Dit is een van de belangrijkste oorzaken van een verstoring van de maagzuurhuishouding. Op veel stallen wordt er een paar keer per dag grotere hoeveelheden voer gevoerd en krijgen de paarden tussentijds niets. Hierdoor kan de natuurlijke functie van de maag van slag raken.
Het maagslijmvlies neemt af, er komt relatief teveel maagzuur en dit maagzuur gaat de maagwand irriteren met zweren en wondjes als gevolg.
Ook wanneer er veel zetmeel en suikers in het rantsoen zitten, kan dit een nadelig effect hebben op de maag. Door het zetmeel en de suikers wordt er relatief veel melkzuur geproduceerd, dit melkzuur verlaagt de pH (zuurgraad) in de maag, waardoor ook maagzweren kunnen ontstaan.
Speeksel en voedsel werken als een soort buffer tegen het maagzuur. Voedsel absorbeert en neutraliseert het maagzuur. Speeksel bevat veel natriumbicarbonaat, wat ook helpt het maagzuur te neutraliseren. Mensen maken de hele dag door speeksel aan, bij paarden wordt de aanmaak van speeksel gestimuleerd tijdens het kauwen. Voornamelijk het kauwen op voedingsmiddelen die veel ruwe celstof bevatten zoals hooi, lucerne, stro en kuil stimuleert de speekselproductie. Paarden in de natuur produceren wel 40-60 liter speeksel per dag doordat ze bijna de hele dag aan het kauwen zijn.
Daarnaast kan (langdurige) stress een zeer grote rol spelen bij het ontstaan van maagzweren. Als er sprake is van stress wordt de bloedtoevoer naar de maag verlaagd, waardoor de maagwand minder gevoed wordt en dus gevoeliger wordt voor het maagzuur.
Bronnen van stress
- gebrek aan sociaal contact
- blessures
- transport
- wedstrijden
- te lang op stal staan
- ziektes
Tijdens een intensieve training is de kans groot dat het maagzuur omhoog geduwd wordt in de maag. Het bovenste deel van de maag heeft weinig tot geen bescherming van kliertjes en maagslijmvlies dus er ontstaan hier nog makkelijker wonden door het maagzuur. Pijn elders in het lichaam kan een belangrijke bron van stress zijn. Langdurig of hoge doseringen van bijvoorbeeld pijnstillers of ontstekingsremmers kunnen ook een maagzweer in de hand werken.
Symptomen en diagnose
Maagzweren in beeld brengen kan alleen via een endoscopie. Er wordt dan met een slang met een camera in de maag van het paard gekeken. Helaas kan dit stressvol zijn voor paarden en moeten ze eerst een periode vasten. Echter is een probleem aan de maag vaak al te herkennen aan de symptomen, al kunnen deze wel erg divers zijn.
Meest voorkomende klachten
- verminderde prestaties
- slomer
- verminderde eetlust
- vermagering
- opgetrokken flanken
- knarsetanden
- luchtzuigen
- veel gapen
- boos/geïrriteerd zijn bij het aanraken van de buik en dan met name “singelnijd”
Behandeling
Om maagzweren te behandelen kunnen soms maagzuurremmers noodzakelijk zijn. Let er echter wel op dat dit alleen voor een korte periode ingezet wordt, op langere termijn kan dit juist voor meer problemen zorgen. Maagzuurremmers verlagen de productie van maagzuur. Het probleem wordt hiermee tijdelijk weggehaald, maar het is geen langere termijn oplossing.
Phytonics heeft een supplement in het assortiment dat de functie van de maag weer hersteld. Het is namelijk belangrijk dat de normale zuurtegraad van de maag behouden blijft en de maagwand wordt beschermd. Je kunt dit preventief inzetten, maar ook tijdens de behandeling van maagzweren.
Voorkomen is beter dan genezen!
- Een belangrijke stap in het genezen en voorkomen van maagzweren is het totale management.
- Voeding speelt dus een hele belangrijke rol in het ontstaan, en dus voorkomen, van maagzweren.
- Ruwvoer is ontzettend belangrijk, zorg dus voor een goede kwaliteit ruwvoer.
- Hoe langer een paard kan kauwen hoe beter dit is, dit kan bijvoorbeeld gestimuleerd worden door het ruwvoer in een hooinet of slowfeeder aan te bieden.
- Thuis is dit van groot belang, maar juist ook als het paard mee op transport moet naar bijvoorbeeld wedstrijd.
- Sommige paarden eten lastiger als ze van huis weg zijn, houd hier dan rekening mee. Neem bijvoorbeeld luzerne mee, geef kleine beetjes (suikerarme) slobber of laat het paard wat aan de hand grazen als dat mogelijk is.
- De samenstelling van het krachtvoer is erg belangrijk, laag in zetmeel en suikers.
- Kleinere porties krachtvoer meerdere keren per dag is beter dan een paar keer grotere hoeveelheden. Ook tijdens het eten van krachtvoer kan het kauwen gestimuleerd worden door het bijvoorbeeld te mengen met wat luzerne.
Zoals genoemd is stress ook een belangrijke factor, probeer langdurige stress dus ook zoveel mogelijk te voorkomen. Sociaal contact en veel mogelijkheid tot vrije beweging zijn hierbij belangrijk. Daarnaast kan de plek waar het paard staat een cruciale rol spelen. Sommige paarden vinden drukte heel gezellig en kwijnen weg op een stil plekje, waar anderen juist van die rust houden en niet tegen drukte kunnen. Om je paard goed te kunnen typeren en beter te leren kennen is het boek: Paardentypen van Eric Laarakker een mooie aanvulling.
En natuurlijk heel belangrijk, sluit andere lichamelijke ongemakken uit!
Paarden die erg stressgevoelig zijn kun je ondersteunen met een supplementen zoals Magnesium of Phytonics Strezz.
Maagzweren gezien vanuit de Chinese geneeskunde
In de Chinese geneeskunde wordt veel gewerkt met de vijf-elemententheorie, die zijn ook oorsprong vindt in de traditionele Chinese geneeswijze. Hoewel er ook mengtypes bestaan, kan elk levend wezen getypeerd worden. De 5 types zijn: Hout, Aarde, Vuur, Water en Metaal.
De vijf elementen wordt o.a. gebruikt om de fysieke zwakheden vast te stellen, maar ook om karakters te omschrijven. Bij het element Hout hoort het voorjaar. Het Houtpaard komt veel voor in de spring-, en eventingsport. Ze zijn grenzeloos, moedig en gaan voor je door het vuur. Ze zijn hard voor zichzelf en hebben een hoge pijngrens. Vaak zijn het schrokkers en kunnen voernijd hebben. Op stal zijn ze juist rustig en stabiel.
Houtpaarden zijn temperamentvol en dynamisch, energiek máár kunnen ook agressief en stressgevoelig zijn.
De zwakke organen zijn de lever en de gal. Een slechte leverenergie heeft invloed op agressie, woede, frustratie en stress, hier komt het spreekwoord “iets op je lever hebben” ook vandaan. Stress is een hele belangrijke factor in het ontstaan bij maagzweren, dus dit is een heel belangrijk onderdeel in het behandelen van maagzweren.
Geschreven door Praktijk Den Hoek.