Naar aanleiding van de 6-daagse training pijn bij honden, georganiseerd door Michelle Vrolijk.
Pijn is niet fijn maar dient wel een doel
Dr. Ben van Cranenburgh startte met de uitleg over wat pijn nu eigenlijk is, gevolgd door dierenarts-specialist Marieke de Vries over de verschillen tussen acute en chronische pijnklachten. Margriet Koopmans, fysiotherapeut vertelde vervolgens over bewegingsproblemen met pijn. En, natuurlijk heel belangrijk: hoe herken je die pijnklachten bij je dier en wat is er aan te doen. Want de kwaliteit van leven van je dier, die kun je goed beïnvloeden met ondersteunende middelen of specifieke behandelingen. Pijn is niet fijn maar dient wel een doel. Het beschermt het dier en waarschuwt tegen verder onheil. Maar zoals wij mensen kunnen vertellen met woorden dat we pijn voelen, hoe het aanvoelt, op welk moment het meer of minder pijn doet, dieren kunnen het ons vaak niet goed laten zien, laat staan vertellen. Daarom is het vaak lastig om te weten of een dier pijn heeft. Er zijn wel een aantal zogenaamde markers én symptomen die duiden op pijn. Kijk daarom goed naar je dier en observeer: mimiek, andere gedragingen en ook andere manieren van bewegen. Pijn wordt door ieder dier anders beleefd, en net zoals bij mensen zijn er piepers bij een klein pijntje of als je al richting een pijnlijk plekje wijst, maar er zijn ook zat dieren die niet snel hun -hevige- pijn laten zien. Zowel paarden, honden als katten kunnen heel goed pijn maskeren en compenseren, vaak vanuit een oer-overlevingsstrategie.
Pijn kan bijna altijd worden verminderd of opgelost, door het aanpakken van de oorzaak
of het geven van pijnbestrijding én het aanpassen van de omstandigheden. Dat bevordert de kwaliteit van leven en samenleven met je dier. Het kan ook gedragsproblemen voorkomen of verminderen die te maken hebben met pijnsensatie of de angst voor pijn. In dit eerste deel behandel ik acute en chronische pijn bij bewegen en de mogelijke preventie of aanpak.
Symptomen van acute en chronische pijn bij bewegen:
veroorzaakt door iets acuuts als fysiek trauma, botsing, verrekking, kneuzing, acute hernia of breuk, van het één op het andere moment:
- Zwelling, roodheid, wond
- Kreupel, likken, kijken naar aangedane lichaamsdeel
- Piepen, grommen, huilen, blaffen, soms bijten
- Verhoogde bloeddruk, hartslag, ademhaling
- Niet meer willen opstaan of lopen, ontlasten van één van de ledematen
meer chronisch zoals bij artrose, heup- of elleboogdysplasie of spondylose
- Verminderde vitaliteit, eerder moe, rustiger, lusteloos
- Moeite en voorzichtig met bewegen, de hond die moeilijk opstaat, de kat die niet meer op de vensterbank springt, het paard dat kreupelt, stijve en stramme beweging
- Uitglijden of struikelen, schommelen of waggelen
- Instabiliteit in gewrichten of ledematen
- Rare beweging, waarbij delen van het lichaam niet worden belast, of er wordt gecompenseerd
- Moeite met starten van de beweging, stram of kreupel lopen na rust
- Asymmetrische heuphoogte
- Hoofd of staart scheef
- Likken aan bepaalde lichaamsdelen
- Verandering in bespiering
- Zwakte in voor- of achterhand
- Puppyzit of op één bil zitten
- Geïrriteerd bij aanraking, minder tolerantie
- Smakken, of knarsen met het gebit
- Warme of hete plekken op het lichaam
- Hijgen of zwaar ademen
- Minder speels
- Depressief
- Minder eetlust
- Onzindelijk
Aandoeningen: Artrose, ontwikkelingsproblemen, bot-, spier- of peesproblemen, groeipijn, neurologische pijn.
Plaats óf oorzaak van de bewegingsproblemen: Nek, rug, bekken, heup, knie, hak, schouder, elleboog, pols, middenvoetsbeentjes, tenen, of hoeven.
Hoe kunnen we bewegingstrauma voorkomen?
- Bouw de beweging rustig op, let vooral op de geringe belastbaarheid van jonge dieren
- Zorg voor een goed passend borsttuig bij de hond
- Let op de ondergrond, niet te glad, niet te zwaar (zand) en niet te heet
- Geen balspelletjes of stokken gooien bij de -jonge- hond
Behandeling bewegingspijn
Bij NML health staat dierenwelzijn voorop. Het diagnosticeren, achterhalen van de oorzaak van pijn bij bewegen is heel belangrijk voor de keuze van therapie én supplement. Uiteraard is het wegnemen van pijn een essentieel onderdeel van een behandeling. Het zo mogelijk aanpakken van de oorzaak in combinatie met veilige natuurlijke pijnstilling heeft de voorkeur. Toch ontkomen we er soms niet aan om reguliere pijnstillers in te zetten. Deze pijnstillers hebben als voordeel dat ze -vaak- snel werken en hierdoor kan het lichaam zich beter ontspannen. Als het dier minder verkrampt kan dit de genezing versnellen. Vroeger werd er vaak gezegd geef maar geen pijnstilling want dan gaat het dier over zijn grenzen heen. Tegenwoordig kiest men vaker voor hoger dierenwelzijn en minder pijn en verkramping. Wel is het dan zaak om de manier en hoeveelheid van bewegen goed in de gaten te houden. De hond wil de baas ook graag pleasen en al snel gaan beiden over de grenzen heen. Let op, paracetamol, aspirine, codeïne, tramadol of ibuprofen voor mensen mag je niet geven aan je hond of kat! Dit kan leiden tot vergiftiging met de dood tot gevolg.
Vaak krijgen dieren met bewegingsproblemen van de dierenarts een NSAID (Non-steroidal Anti-Inflammatory Drug) voorgeschreven. Dit vermindert de ontsteking en de daarmee gepaard gaande pijn. Pijn wordt veroorzaakt door stoffen die vrijkomen bij beschadigingen van cellen. Deze zorgen voor inwerking op de zenuwuiteinden, die een pijnsignaal aan de hersenen doorsturen. Prostaglandine is zo’n belangrijk hormoon en geeft een pijnsignaal af. Prostaglandine stimuleert naast de pijnreactie ook een ontstekingsreactie. Bij ontstekingen zorgt het voor de verhoging van de lichaamstemperatuur. Het enzym cyclo-oxygenase (COX) speelt een rol bij de vorming van prostaglandine, dat op zijn beurt een belangrijke rol speelt in de ontstekingsreactie.
Reguliere pijnstillende diergeneesmiddelen hebben helaas ook bijwerkingen. De genoemde NSAID’s, COX-remmers zijn behoorlijk zuur. Dat geeft vaak maag- en darmproblemen. En de prostaglandines die bij pijnprocessen een rol spelen zijn nu juist ook de stoffen die zorgen voor bescherming in het maagdarmkanaal zorgen. Dus je remt met de NSAID’s ook de zelfbeschermende werking in het maagdarmkanaal. Niet voor niets zijn maagdarmklachten de bekendste bijwerking van deze stoffen. Daarom wordt er bij langdurig gebruik vaak gebruik gemaakt van maagzuurremmers en maagbeschermers, met weer alle gevolgen van dien. Met reguliere pijnstilling wordt meestal alleen een symptoom onderdrukt en niet gewerkt aan de werkelijke oorzaak.
Voorkomen -van erger- is beter dan curatief handelen. Laat je dier daarom regelmatig, minimaal één keer per jaar, nakijken door een -holistisch- dierenarts, osteopaat, chiropractor of acupuncturist. Zeker als je dier speelt of sport. Dit om eventuele gevolgen van kleinere botsingen of alleen al uitglijden, trekken aan de riem, pijn en stress aan te pakken voordat het resulteert in compenseren van beweging met chronische klachten tot gevolg.
Verwen je dier met aanvullende behandelingen zoals hondenmassage, fysiotherapie, TTouch of shiatsu. Een dier met bewegingsproblemen kan nog vaak wel fijn neus- en denkwerk doen.
De omstandigheden kunnen worden aangepakt in die zin dat je het de hond gemakkelijker maakt met een loopplank voor de auto, een opstapje bij de bank of hondenbed en een rustige plek waar hij niet bang is dat er tegen hem aangebotst wordt.
Ook kan je het dier ondersteunen met het geven van aangepaste voeding en supplementen. Zo zijn er speciaal supplementen met Glucosamine, Chondroïtine, Magnesiumcitraat en MSM voor de gewrichten. Kruidenpreparaten met aminozuren voor de opbouw van de spieren, Omega-3 visolie met hoog EPA en DHA voor het remmen van ontstekingen en allerlei druppels op fytotherapeutische basis voor het stimuleren van het zelfherstellend vermogen bij bepaalde bewegingskwalen.
Fytotherapeutische pijnstilling
Natuurlijke middelen zoals Boswellia, Curcuma en Zingiber officinalis remmen COX-2, waardoor ze géén nadelige effecten op de bloedplaatjes en maagdarmwand hebben. In tegenstelling tot de synthetische COX-2 remmers werken bovenstaande kruiden ook genezend. Een aantal planten bevatten tevens sterke antioxidanten waarmee vrije radicalen weggevangen worden waardoor ontstekingen worden voorkomen. Planten met een mild ontspannende (Lavendel) werking versnellen het herstelproces.
Arnica montana (Valkruid) Dierstudies tonen aan dat helenaline en dyhydrohelenaline (sesquiterpenen) pijnstillende, antibiotische en ontstekingsremmende eigenschappen bezitten. De ontstekingsremmende werking van Arnica is overduidelijk aangetoond in onderzoeken naar het effect van de plant bij chronische artritis. Men vermoedt dat door remming van enzymen welke een rol spelen bij het ontstekingsproces, de ontstekingsremmende en pijnstillende eigenschappen van het valkruid te verklaren zijn. Hierdoor vermindert ook de zwelling.
Bellis perennis (Madeliefje) in een verdunning, stimuleert het herstel van gekneusd weefsel, spierscheuringen en de resorptie van de daarbij opgetreden (wat kleinere) bloeduitstortingen. Wordt ook toegepast bij verlies van huid- en spierweefsel. Werkt pijnstillend.
Boswellia serrata (Wierookboom) is een natuurlijke pijnstiller. Boswelliazuur remt de vorming van oedeem en zwellingen, die optreden bij ontstekingen. Boswelliazuur werkt ontstekingremmend en heeft van nature affiniteit met gewrichten, pezen en slijmbeurzen
Capsicum annuum (Spaanse peper) Deze stof maakt ongevoelig voor pijn. Spaanse peper regelt de bloeddoorstroming, reguleert en versterkt het hart, de slagaderen, haarvaten en de zenuwen. Het is een algeheel versterkend middel voor de bloedcirculatie en voorkomt arteriosclerose. Het bevordert de spijsvertering en de darmperistaltiek.
Curcuma longa (Geelwortel) Uit onderzoek blijkt dat curcuma een ontstekingsremmende, immunomodulerende, lipidenverlagende, ontgiftende, leverbeschermende, ontkrampende, neuroprotectieve, spijsverteringsbevorderende, anti-angiogenese en antimicrobiële werking heeft.
Eschscholtzia californica (Goudpapaver) Humane studies laten de ontspannende werking van goudpapaver zien bij stress, nervositeit en slapeloosheid (bij mensen vooral bij moeilijk inslapen en ‘s nachts wakker worden).
Glycyrrhiza glabra (Zoethout) Uit humaan wetenschappelijk onderzoek blijkt dat zoethout een gunstige werking heeft bij maagzweren, hooikoorts, stress en bij bacteriële- en virale infecties.
Harpagophytum procumbens (Duivelsklauw) in een verdunning,bevat iridoide glycosiden en fenolzuren. Deze stoffen werken zeer sterk ontstekingsremmend en pijnstillend. Bovendien heeft het een positieve invloed in het geval van botaanwas bij spondylose in het deel van de rug dat vlak boven de borstholte en de buik ligt.
Harpagophytum heeft een gunstig effect op spondylose en artrose van heup- en kniegewricht. Met verdunningen van plumbum metallicum en Strychninum nitricum een beproefd spondylose-middel. Plumbum metallicum past bij achterhandslapte als gevolg van een zenuwgeleidingsstoornis in het ruggemerg, ook door spondylose. Kenmerkend is de zeer duidelijke atrofie van de achterhandspieren. (A. Westerhuis, Hond en Homeopathie)
Humulus lupulus (Hop) wordt ingezet bij slapeloosheid, neuralgieën, prikkelbaarheid, colitis, zweren (uitwendig) en speciaal bij rusteloosheid welke vergezeld gaat met nerveuze spanningshoofdpijn en/ of indigestie. In dierstudies toonden wetenschappers een antibacteriële werking aan tegen grampositieve bacteriën welke zij toeschreven aan humulon en lupulon.
Hypericum perforatum (Sint Janskruid) Naar het werkingsmechanisme van Hypericum perforatum is veel onderzoek gedaan. De meest opvallende eigenschappen van deze plant is zijn werking op het zenuwstelsel en zijn weefselregenererende eigenschappen. In dierstudies met bladextracten en plantenextract toonden de onderzoekers antibiotische eigenschappen aan. De amentoflavonen (biflavon) zijn verantwoordelijk voor de ontstekingsremmende en zweerremmende werking. Het totale gehalte aan flavonoïden (met quercetine als hoofdcomponent) bleek bepalend te zijn voor het pijnstillende effect.
Lavandula angustifolia (Lavendel) werkt kalmerend en verkoelend op de maag en darmen en compenseert de verwarmende werking van de gember. (Bron: Natura Foundation)
Panax Gingseng (Chinese ginseng) Humaan wetenschappelijk onderzoek toont aan dat ginseng de weerstand verhoogt, ingezet wordt bij oververmoeidheid, stress en depressie. Ginseng verlaagt het cholesterol- en suikergehalte in het bloed, heeft diuretische, expectorerende en antipyretische eigenschappen.
Ribes nigrum (Zwarte bes) bevat als belangrijkste inhoudsstoffen flavonoïden, anthocyanen, looistof, aminozuren en een klein percentage etherische olie. De werking van Ribes nigrum is ontstekingsremmend en lijkt in dat opzicht op die van corticosteroïden. Ribes nigrum is één van de belangrijkste middelen uit de gemmotherapie. Het werkt op de bijnierschors en stimuleert daar de produktie van ontstekingsremmende hormonen. Bovendien bezit Ribes nigrum diaforetische eigenschappen, verhoogt het de werking van de nieren en remt het de vrijzetting van histamine uit mestcellen.
Ruta graveolens (Wijnruit) in een verdunning, versnelt het herstel van beschadigd spier- en peesweefsel, maar ook dat van getraumatiseerd beenvlies. Bij het geneesmiddelbeeld van Ruta past een verrekking van de gewrichtsbanden. Verslechtering door natte kou en een verbetering door beweging, hoewel vaak niet een totale verbetering. De Ruta-patient kan soms ook niet stil blijven liggen. Als er door trauma een beschadiging optreedt van peesweefsel en/of beenvlies, dan is Ruta het eerste middel om aan te denken. Als een jonge hond met slappe gewrichten iets heeft verdraaid, dan kan Ruta een waardevol middel zijn. (A.J. Westerhuis, Hond en Homeopathie)
Solidago virgaurea (Echte guldenroede) wordt al eeuwenlang met succes toegepast bij de behandeling van urinewegaandoeningen. Uit onderzoeken in de moleculaire farmacologie blijkt dat er nieuwe mechanismen zijn ontdekt die verantwoordelijk zijn voor de biochemische werking van Guldenroede extracten. Het gebruik van dergelijke kruidenpreparaten met dit een nogal complexe werkingsspectrum (anti-inflammatoire, antimicrobiële, diuretisch, krampstillend, pijnstillend) wordt speciaal aanbevolen voor de behandeling van infecties en ontstekingen. De therapie is veilig en bijwerkingen zijn niet bekend. Uit recent wetenschappelijk onderzoek blijkt dat bij de chromatografische scheiding van de hexaan oplosbare fraktie van het methanolextract van de bovengrondse delen van Solidago virga-aurea heeft geleid tot de isolatie van een nieuw benzylbenzoaat samen met de vier al bekende benzylbenzoaten. De biochemische effecten van deze verbindingen werken op het immuunsysteem door het stimuleren van de macrofagen-activiteit met een significante bijdrage in de behandeling van onder andere artritis en andere infectueuze ziekten.
In de Traditionele Chinese Geneeskunde is het water-element het meest betrokken bij artrose. Dit element wordt geassocieerd met de nierenergie. Solidago heeft een positief effect op de nierenergie.
In de oude Chinese filosofie is er de beeldspraak die zegt: "De reumatische pijn wordt door een tekortschietend Jing in de nieren opgewekt. Zij trekt, scheurt en zwerft als een stuurloze boomstam voort in de traag stromende rivieren (lees meridianen) aldoor op zoek naar de vrijheid van zee en merg". Deze beeldspraak wil zeggen dat er een tekort aan Jing (essentie) bestaat in de nieren, waardoor een algehele malaise ontstaat. Een dergelijk tekort geeft volgens de Traditionele Chinese geneeskunde klachten in de rug, de hersenen, het gebit en in het beenmerg. Hippokrates beschreef dat bij een reumapatiënt de perverse energie van koude en vocht zich vastzet in het water van de nieren. De koude en het vocht slaan neer op de levensenergie die geankert ligt in de nier en bijnier (Jing). De beste remedie hiertegen is het opstoken van de temperatuur in de lever en longen (het laten zien van woede) en het loslaten van angsten (nier).
Symphytum officinale (Gewone smeerwortel) in een verdunning heeft invloed op de genezing van beschadigd beenvlies en botweefsel (zowel bij trauma als constitutionele oorzaak) en helpt ook bij peesweefsel- en gewrichts(kapsel) trauma. Dit middel voorkomt ook de vorming van wild vlees.
Zingiber officinale (Gember) wortelstokextracten van gember reduceren ontstekingsbevorderende eicosanoïden als PGE-2, TXA-2 en LBT-4, maar behouden de dominatie van PGI-2 en beschermen aldus de slijmvlieslaag. Studies bewezen dat gember wortelstokextracten minstens 2 eicosanoïdensystemen remmen (waaronder 5-lipoxygenase en cyclooxygenase) en de eicosanoïdenbalans herstellen. Gember remt hiermee de prostaglandinesynthese en heeft sterke COX-2 remmende werking. Uit diverse studies is gebleken dat gember het maag-darmslijmvlies beschermt, de opname van vitaminen en mineralen verhoogt, de galproductie bevordert en de levercellen beschermt tegen toxinen. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat gember pijnstillend en ontstekingsremmend werkt.